| Αυτοθέσμιση της Ηθικής Δημήτρης Κωνσταντίνου Ο αργός θάνατος του θεού, όπως συντελέστηκε κατά την εξέλιξη της δυτικής φιλοσοφίας και ολοκληρώθηκε στο ρωσικό μηδενισμό του 19ου αιώνα, γέννησε ένα ερώτημα που θα ταλανίζει τον άνθρωπο για πολλά χρόνια. Μετά την πτώση του θεού, υπάρχει σωστό ή λάθος; Μαζί με το θεό πέθανε και η ηθική; Με άλλα λόγια, όπως το έθεσε ο Ντοστογιέφσκι δια στόματος Καραμαζώφ, μετά το τέλος του θεού όλα επιτρέπονται; Επί αιώνες ο άνθρωπος είχε ταυτίσει την ηθική με τη θρησκεία και με ανώτερες δυνάμεις που είχαν τη δύναμη να επιβάλλουν την εφαρμογή της. Στα χέρια των αφεντικών της κοινωνίας αυτή αποτέλεσε εργαλείο εξυπηρέτησης των συμφερόντων τους και μέσα απ' αυτήν επιβλήθηκαν καταπιεστικοί και τις περισσότερες φορές απάνθρωποι κανόνες, προκειμένου να χειραγωγηθούν οι ανήσυχες μάζες. Η πτώση του θεού, όμως, παρέσυρε μαζί της και την ηθική και ξεσκέπασε πλήρως το υποκριτικό και απάνθρωπο πρόσωπό της, το οποίο επί αιώνες μόλυνε τις ζωές των ανθρώπων. Ως αποτέλεσμα, στον 21ο αιώνα, ο άνθρωπος εμφάνισε αλλεργία στο άκουσμα και μόνο της λέξης «ηθική» και αποφάσισε να ζήσει χωρίς αυτήν. Ακόμη κι όταν, κάτω από διαφορετικές κοινωνικές συνθήκες, η ηθική δεν εξυπηρετεί συμφέροντα, συμβάλλει και πάλι στην κοινωνικοποίηση του ατόμου και αποτελεί το επίμαχο σημείο της αιώνιας σύγκρουσης ατόμου και κοινωνίας, ελευθερίας και κοινωνικού καταναγκασμού. Πρόκειται για την αιώνια αντίφαση της αυτονομίας του ατόμου και της διαδικασίας ενσωμάτωσής του σε ένα κοινωνικό σύνολο, στην οποία η ηθική παίζει πρωτεύοντα ρόλο. Αυτόν τον άλυτο γρίφο προσπάθησε να λύσει ο Μαξ Στίρνερ καταγγέλλοντας το φενακισμένο εγωισμό του ατόμου και αποθεώνοντας τον «Μοναδικό και την Ιδιοκτησία του». Γι' αυτόν, ο αληθινός «Εγωιστής» δεν είναι αυτός που έχει εξυψώσει ορισμένα ιδεώδη, όπως το χρήμα ή τη χλιδή, πάνω από τον εαυτό του και προσπαθεί να τα κατακτήσει εις βάρος των συνανθρώπων του, αλλά εκείνος που θέτει τον εαυτό του πάνω από κάθε φενακισμένο ιδεώδες ή κάθε αγαθό και γνωρίζει ότι το ατομικό του συμφέρον εξυπηρετείται μόνο από την ύπαρξη κοινωνίας αληθινών «Εγωιστών». Τελικά, η προσωπική ευτυχία, ακόμη και για ατομικιστές όπως ο Στίρνερ, φιλτράρεται μέσα από την κοινωνία στην οποία συμμετέχουμε. Όσο κολυμπάμε στους κόλπους της, όσο αγωνιζόμαστε στους στίβους της, θα είμαστε δεμένοι στο άρμα της. Στον αφιλόξενο πλανήτη Ανάρες της Ούρσουλα Λε Γκεν, οι αναρχικοί εξακολουθούν να συμπεριφέρονται με βάση ορισμένα μοντέλα, όπως αυτά καλλιεργούνται και ευδοκιμούν στη συγκεκριμένη κοινωνική οργάνωση που επέλεξαν οι κάτοικοι του πλανήτη αυτού. Το ήθος ως σύνολο των ατομικών χαρακτηριστικών της προσωπικότητας και η ηθική ως το σύνολο των κοινωνικών αξιών που καθορίζουν τα ήθη δε θα μας εγκαταλείψουν ποτέ όσο ζούμε σε ομάδες άνω των δύο ατόμων. Στους κόλπους κάθε κοινωνίας ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να επηρεάζει και να επηρεάζεται από τους άλλους, να διαμορφώνει και να διαμορφώνεται. Το γεγονός αυτό μας υποχρεώνει να ξεπεράσουμε τη διαδεδομένη μοντέρνα προκατάληψη και εχθρότητα που δικαιολογημένα γεννήθηκε για τις λέξεις «ήθος» και «ηθική». Οι λέξεις, όπως και όλοι οι θεσμοί, αποτελούν κοινωνική κατασκευή και φορτίζονται αρνητικά ή θετικά ανάλογα με τις κοινωνικές συνθήκες και πρακτικές. Σήμερα, οι κοινωνικές συνθήκες μάς αναγκάζουν να διαλέξουμε ανάμεσα από δύο τραγικές επιλογές: είτε να μετατραπούμε σε εκμεταλλευτές είτε να υποστούμε την εκμετάλλευση. Και η καταναγκαστική αυτή επιλογή δε γίνεται μόνο με οικονομικούς όρους, αλλά δηλητηριάζει την καθημερινότητά μας, τις ανθρώπινες σχέσεις, το πλήθος των ασήμαντων επιλογών που κάνουμε, τις συμπεριφορές μας, την ηθική μας. Στις καθημερινές μας συναναστροφές και συναλλαγές είτε θα εκμεταλλευόμαστε τους άλλους είτε θα μας εκμεταλλεύονται. Η κοινωνία, όμως, είναι μια ολότητα. Οικονομία και ηθική διαπλέκονται. Κάτω από διαφορετικές οικονομικές συνθήκες, όπου οι άνθρωποι θα μπορούν να ζουν χωρίς να μολύνονται οι συναλλαγές τους από το μικρόβιο της εκμετάλλευσης, θα ανθήσει μια διαφορετική ηθική, αλλά και το αντίστροφο. Ο φαύλος κύκλος της αλληλοεκμετάλλευσης απαιτεί διάρρηξη κι από τις δύο πλευρές: Ηθική και Οικονομία. Αν νόημα στη ζωή του ανθρώπου δίνει η προσπάθεια που κάνει για να ορίσει τη ζωή του, θα πρέπει να ξεφορτωθεί τα ταμπού θρησκευτικής ή μεταμοντέρνας κοπής (τυφλή και αφελής απόρριψη της έννοιας της ηθικής λόγω ιστορικών τραυματικών εμπειριών) και να ορίσει την ηθική του. Οι υλικοί και πνευματικοί όροι συνύπαρξης των ανθρώπων σε μια κοινωνία απαιτούν εξίσου τη δραστική διαμόρφωσή τους από τους ίδιους, αφού κάθε είδους διαμεσολάβηση από αφεντικά, ιερείς και θεϊκές δυνάμεις έχει καταρρεύσει. Οι ηθικοί κανόνες της κοινωνίας, μετά την πτώση του θεού, έχουν μείνει ορφανοί και απομένει στον άνθρωπο τον ίδιο να σηκώσει στις πλάτες του το βάρος της θέσμισής τους. Σύμφωνα με τον Ουίλιαμ Μπλέικ: «I must Create a System or be enslaved by another Man's.I will not Reason & Compare: my business is to Create» Ένα ηθικό πρόταγμα δε συνιστά νεκρανάσταση του θεού ή επανίδρυση της θρησκείας αλλά μια ακόμη προσπάθεια δημιουργίας[…] Κατά συνέπεια, η απάντηση στο ερώτημα του Καραμαζώφ είναι ότι, όχι, μετά την πτώση του θεού, δεν επιτρέπονται όλα. Αντίθετα, τώρα, μετά τη διάλυση της ομιχλώδους ανώτερης δύναμης, έχουμε την ευκαιρία να ορίσουμε οι ίδιοι τη ζωή μας, να κατακτήσουμε την ατομική και κοινωνική αυτονομία μας. Εξάλλου η κάθε πράξη μας έχει συνέπειες και ακριβώς αυτές, ανάλογα με το αν συμβάλλουν φυσιολογικά στην ευτυχία ή τη δυστυχία, μπορούν να προσδιορίσουν το καλό ή το κακό. Πάντως, τη γλαφυρότερη απάντηση στον Καραμαζώφ, ίσως αυτή που θα 'θελε ν' ακούσει κι ο ίδιος ο Ντοστογιέφσκι, τη δίνει ο Αλμπέρ Καμί στην «Πανούκλα». Στην πόλη Οράν της Αλγερίας, ο Ταρού, λίγο πριν πεθάνει από την επιδημία, εξομολογείται με απλότητα στο γιατρό Ριέ: - Με λίγα λόγια, εκείνο που μ' ενδιαφέρει είναι να μάθω πώς γίνεται κανείς άγιος. - Μα, αφού εσείς δεν πιστεύετε στο θεό! - Σωστά. Το μόνο πρακτικό πρόβλημα που αναγνωρίζω σήμερα είναι αν μπορείς να είσαι άγιος χωρίς την ύπαρξη του θεού. 40 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ, Ο ΚΩΣΤΑΣ ΓΑΒΡΑΣ ΜΙΛΑΕΙ ΓΙΑ ΤΟ Ζ Τζον Έσθερ Φέτος είναι η τεσσαρακοστή επέτειος του Ζ, ενός θρίλερ με καθηλωτική δράση που περιγράφει μια πολιτική δολοφονία στην ανώτατη κλίμακα της ιεραρχίας. Δεν αναφέρομαι στο περιοδικό που κρατάτε, αλλά στη ταινία που κέρδισε το 1969 το Αcademy Award, την οποία σκηνοθέτησε και συνεργάστηκε στο σενάριο της ο Κώστας Γαβράς. Πρόκειται για την ιστορία ενός δικαστή (τον ενσάρκωσε ο Jean-Louis Trintignant) που ερευνά το φόνο ενός βουλευτή (αναφέρεται επίσης και ως «Σύντροφος Ζ», ο οποίος ενσαρκώθηκε από τον Υβ Μοντάν) που σκόπευε να κάνει μια ομιλία για τον πυρηνικό αφοπλισμό. Σκόπιμα αιρετική, η ταινία συσχετίζει το υποστηριζόμενο από τις ΗΠΑ στρατιωτικό πραξικόπημα στην Ελλάδα τη δεκαετία του '60 με τη δολοφονία του δημοκράτη έλληνα πολιτικού Γρηγόρη Λαμπράκη το 1963. Η ταινία του Γαβρά βρίσκει απήχηση στο κοινό, καθώς θυμίζει τις δολοφονίες των JFK, RFK και Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Ενώ ο Γαβράς έχει κάνει πολλές πολιτικές ταινίες – Missing , Music Box, Amen – η ταινία που πήρε τον τίτλο της από το απαγορευμένο γράμμα, το οποίο συμβόλιζε ότι ο Λαμπράκης ακόμα ζει – παραμένει το αριστούργημα του. ΕΣΘΕΡ: Κατ' αρχάς, γιατί θέλατε να γυρίσετε το Ζ; ΓΑΒΡΑΣ: Εκείνη την εποχή οι συνταγματάρχες στην Ελλάδα μόλις είχαν ανέλθει στην εξουσία, ανατρέποντας τη δημοκρατία. Το Ζ ήταν για μένα ένας τρόπος διαμαρτυρίας. Ποια ήταν η πολιτική σας σκοπιμότητα; Ήθελα να δείξω ότι οι στρατιωτικοί ήταν ένα μάτσο φανατικών και ηλίθιων, οι οποίοι ήταν εχθροί της δημοκρατίας. Πιστεύετε ότι πετύχατε τους στόχους σας; Εάν λάβετε υπόψη σας την παγκόσμια επιτυχία του έργου – εκτός βέβαια από τις χώρες με δικτατορικό καθεστώς, όπου απαγορεύτηκε η ταινία – πιστεύω πως πέτυχα τους στόχους μου. Με ποιους χαρακτήρες της ταινίας ταυτίζεστε περισσότερο και γιατί; Περισσότερο ταυτίζομαι με το δημοσιογράφο, εξαιτίας του πάθους του να ανακαλύψει την αλήθεια, και με το δικαστή, εξαιτίας του πάθους του για δικαιοσύνη, ο οποίος ρισκάρει να τα χάσει όλα. Στο Ζ συνδυάζετε την ευρωπαϊκή πολιτική συνείδηση και την πολιτική στράτευση με το ρυθμό ενός αμερικάνικου θρίλερ δράσης .Τι είδους κοινό είχατε στο μυαλό σας; Ποτέ δεν έχω στο μυαλό μου συγκεκριμένο είδος κοινού στο οποίο απευθύνομαι ή θα έπρεπε να απευθύνομαι με τις ταινίες μου. Γυρνάω μια ταινία βάζοντας εμένα στη θέση του θεατή και με βάση τα συναισθήματα μου. Κάποιοι σκληροπυρηνικοί αριστεροί θεώρησαν ότι σταρ όπως ο Μοντάν και ο Trintignant έπαιξαν εγκλωβισμένοι στο τρόπο που προστάζει το κατεστημένο, δηλαδή το Χόλιγουντ. Ξέρω ότι οι σταρ φέρνουν εισπρακτική επιτυχία και γεμίζουν τις αίθουσες, όμως τι άλλο θα θέλατε να απαντήσετε σε αυτή την ακραία κριτική; O Μοντάν και ο Trintignant ήταν σταρ, αλλά ήταν και ιδιαίτερα ταλαντούχοι ηθοποιοί. Πάντα ήμουν επιφυλακτικός απέναντι σε οτιδήποτε «ακραίο», είτε «ακροαριστερό» είτε «ακροδεξιό». Έχω πάντα στο νου μου ότι το Χόλιγουντ κάνει και αληθινά αριστουργήματα, αλλά κάνει και κακές ταινίες. Οι στολές, τα τραγούδια, τα ονόματα, και οι εικόνες της ταινίας είναι ελληνικές, όμως η ταινία είναι στα γαλλικά. Για ποιους λόγους διηγείστε την ιστορία στα γαλλικά; Ήταν αδύνατο να γυριστεί στην Ελλάδα το Ζ. Επίσης, είναι μια ταινία που απευθύνεται σε όλο το κόσμο. Δεν υπάρχουν ελληνικά ονόματα στην ταινία. Οι χαρακτήρες παίρνουν το όνομα τους από τα επαγγέλματα τους: ο Στρατηγός, ο Βουλευτής, ο Δικηγόρος, ο Γιατρός, ο Συνταγματάρχης. Τα ονόματα των δύο δολοφόνων είναι Γιάγκος και Βάγγος, που είναι συνηθισμένα ονόματα. Βέβαια, για το ελληνικό κοινό υπάρχουν διάσπαρτα στοιχεία της ελληνικής κουλτούρας , όπως η μπύρα ΦΙΞ. Επίσης, μιλάμε για το παλάτι και δείχνουμε μια ή δυο εικόνες του βασιλιά και της βασίλισσας. Στα ελληνικά, Ζ σημαίνει «είναι ακόμη ζωντανός» ή «ζει». Γιατί έπρεπε να πάτε στην Αλγερία για να γυρίσετε τη ταινία; Επειδή ακριβώς ήταν αδύνατο να γυριστεί στην Ελλάδα. Η εταιρία United Artists χρηματοδότησε τη ταινία και μετά αποσύρθηκε. Το σενάριο τους φάνηκε πολύ φλύαρο και επιπλέον φοβήθηκαν ότι όλες οι παραγωγές τους θα απαγορευτούν στην Ελλάδα. Για να αποφύγετε τους συναισθηματισμούς στο χαρακτήρα του Βουλευτή, δε δώσατε σημασία σε ορισμένα ευγενικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του Λαμπράκη (για παράδειγμα, διεύθυνε μια κλινική που ήταν δωρεάν για τους φτωχούς). Εκ των υστέρων, πιστεύετε ότι ήταν η καλύτερη απόφαση; Το θέμα ήταν να δείξω την πολιτική φιλοσοφία του Λαμπράκη. Υποστήριζε τον αφοπλισμό, την ειρήνη, τη δημοκρατία σε μια χώρα όπου δεν υπήρχαν. Αντίθετα, δώσατε σημασία στη γελοιότητα των ανώτατων στρατιωτικών στελεχών και στην ομοφυλοφιλία του δολοφόνου. Μπορείτε να εξηγήσετε τα κίνητρα σας γι' αυτές τις ιδέες; Η γελοιότητα των ανώτατων στρατιωτικών στελεχών πηγάζει από την πραγματικότητα και τη φιλοσοφία τους. Ήμουν πεπεισμένος ότι ήταν αντιδραστικοί και ηλίθιοι. Εξάλλου, μετρίασα την αντίληψη αυτή και τους παρουσίασα απλώς γελοίους. Οι αληθινοί δολοφόνοι είναι όπως αυτοί στη ταινία: ο ένας εξαρτιόταν από την αστυνομία και ο άλλος ήταν παιδεραστής, άρα πάλι εξαρτημένος από την αστυνομία. Οι γυναίκες στο Ζ είναι λίγες, ωστόσο παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάκτηση πληροφοριών και δίνουν μια πιο ανθρώπινη διάσταση στην ιστορία. Στις κατοπινές σας ταινίες ( Hanna K, Music Box) παίζουν πιο σημαντικό ρόλο. Μπορείτε να μας πείτε τη γνώμη σας σχετικά με το ρόλο των γυναικών στον πολιτικό λόγο – στην ιστορία, τον κινηματογράφο ή αλλού; Στο Ζ ο ρόλος των γυναικών είναι περιορισμένος στο ελάχιστο από την ίδια την ιστορία. Υπαινίχτηκα τις σχέσεις του Λαμπράκη με τη σύζυγο του και την έλξη που ένιωθε για άλλες γυναίκες. Σήμερα οι γυναίκες διαδραματίζουν ολοένα και πιο σημαντικό ρόλο στα πολιτικά και αυτό είναι πολύ ελπιδοφόρο για τη κοινωνία. Όπως η δολοφονία του Τρότσκι και του Κένεντι την ίδια περίοδο, ο Βουλευτής δέχεται ένα μοιραίο χτύπημα στο κεφάλι (εγκέφαλος). Τι υποδηλώνει αυτό για το φασισμό και τις ιδέες του; Αυτό που λέτε είναι πολύ σωστό. Συνειδητά ή ασυνείδητα οι φασίστες χτυπούν (στοχεύουν, πυροβολούν) το πιο ευάλωτο σημείο του ανθρώπου: το κεφάλι, απ' όπου πηγάζουν οι ιδέες του – ιδιαίτερα όταν αυτές οι ιδέες καταδικάζουν το φασισμό. Πως αισθάνεστε που κερδίσατε το Academy Award καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας; Εξάλλου, η Ακαδημία Κινούμενης Εικόνας και Επιστήμης (AMPAS) εκφράζει τα αντιδραστικά γούστα του μέσου κοινού. Το βραβείο νομιμοποίησε τη ταινία. Ήταν σαν να καταδίκαζε το Χόλιγουντ και τους Έλληνες συνταγματάρχες, ενώ η Ουάσιγκτον συνεργαζόταν μαζί τους. Αφού προβλήθηκε η ταινία πολλοί θεωρητικοί του κινηματογράφου τη συσχέτισαν με τη δολοφονία του JFK, την οποία, σύμφωνα με όσα έχω διαβάσει, δεν την είχατε στο μυαλό σας. Τι νομίζετε ότι αποκαλύπτει το γεγονός αυτό για τον αμερικανικό εθνοκεντρισμό, ακόμη και στο επίπεδο της υψηλής διανόησης; Αυτός ο παραλληλισμός με τη δολοφονία του JFK έγινε γιατί και στις δυο περιπτώσεις έχουμε να κάνουμε με νέους πολιτικούς που δε συμμορφώθηκαν με το πολιτικό κατεστημένο. Το Ζ ήταν η μοναδική ταινία που διηγήθηκε την ιστορία μιας αληθινής πολιτικής δολοφονίας και όχι μιας φανταστικής. Υπάρχει κάτι στην ταινία που νομίζετε ότι δεν απηχεί στο σήμερα; Όχι. Είδα την ταινία πριν από ένα μήνα στη Νέα Υόρκη και διαπίστωσα ότι πολλοί την πιστεύουν ακόμη και το παίξιμο των ηθοποιών δε μοιάζει παλιομοδίτικο. Η επανακυκλοφορία της ταινίας γίνεται μετά τη διακυβέρνηση Μπους. Ίσως είμαι και εγώ ένας από τους εθνοκεντρικούς Αμερικάνους, αλλά ποιες ομοιότητες εντοπίζετε ανάμεσα στην Αμερική του 2000-2008 και στην Ελλάδα με το δεξιό καθεστώς της δεκαετίας του '60; Υπάρχει η ίδια έλλειψη εξυπνάδας και γενναιοδωρίας για να αντιμετωπιστούν τα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα . Σε μεγαλύτερη κλίμακα απ' ό,τι στην Ελλάδα υπάρχει ο ίδιος φανατισμός και η έλλειψη σεβασμού για την ανθρώπινη οντότητα. Γίνεται πολύς λόγος σχετικά με τη διερεύνηση των γεγονότων της διακυβέρνησης Μπους. Αν και υπάρχουν πολλά που μπορούν να ειπωθούν για το θέμα, αναρωτιόμουν αν μπορείτε να μιλήσετε γι' αυτό συγκρίνοντας τη περίπτωση του δικαστή στη ταινία σας, που ενώ ήταν δεξιός έβαλε την τιμιότητα πάνω από την ιδεολογία. Ο Χρήστος Σαρτζετάκης ήταν δεξιός. Γι' αυτό το λόγο του ανατέθηκε η υπόθεση. Ήταν, όμως, και τίμιος δικαστής, που έβαζε την τιμιότητα πάνω απ' όλα. Σχετικά με τον Μπους, έχω μια ερώτηση που ακούγεται αφελής: ποιος κυβερνούσε τη χώρα; Ο Μπους με τη χαμηλή νοημοσύνη ή ο Τσέινι, ο πλούσιος επιχειρηματίας και αντιπρόεδρος; Παρ' όλο που έχετε κάνει αρκετές ταινίες μετά το Ζ, ο περισσότερος κόσμος σας γνωρίζει λόγω αυτού. Πώς νιώθετε γι' αυτό; Είναι συνηθισμένο φαινόμενο. Και χωρίς να θέλω να συγκρίνω τον εαυτό μου με αυτούς, ο Όρσον Γουέλς έχει συνδεθεί με τον Πολίτη Κέιν, ο Σεργκέι Αϊζενστάιν με το Θωρηκτό Ποτέμκιν και ο Φράνσις Φορντ Κόπολα με το Νονό. Ποια είναι η γνώμη σας για το περιοδικό Ζ, που πήρε το όνομα του από την ταινία σας; Είναι περιοδικό με ποιότητα. Άλλωστε, γι' αυτό απάντησα λεπτομερώς στις ερωτήσεις σας. Από την άλλη μεριά, δε θα πήγαινα ποτέ στο ελληνικό εστιατόριο Ζ στη Νέα Υόρκη! Τι πιστεύετε για τις συνεντεύξεις, όπου συζητάτε για τη δουλειά σας; Την εξυπηρετούν; Ή μήπως πρέπει να αφήνουμε μια δουλειά να μιλάει από μόνη της; Η ίδια η ταινία μιλάει για τον εαυτό της καλύτερα από το δημιουργό της. Κάποιος μπορεί να μιλήσει για τη δουλειά του μόνο επιφανειακά. Είναι αδύνατο να εξηγήσει τα συναισθήματα και τις παρορμήσεις που τον ώθησαν να φτιάξει μια ταινία. Μετάφραση: Μαρία Πατεράκη Ο John Esther ζει και γράφει για την κουλτούρα και την πολιτική μέσω του σινεμά. Η δουλειά του έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Ζ. Έχει και άλλες πολυάριθμες δημοσιεύσεις στον Τύπο και στο διαδίκτυο. ΤΑ ΚΑΡΤΟΥΝ ΩΣ ΜΕΣΟ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ Μια συνέντευξη της Στέφανι Μακμίλαν στην Κάλι Μπογκς H Stephanie McMillan είναι η συγγραφέας του Minimum Security (Ελάχιστη Ασφάλεια, στμ), ενός ριζοσπαστικού κόμικς που προσεγγίζει μερικά από τα πιο πιεστικά ζητήματα του καιρού μας: την παγκόσμια περιβαλλοντική κρίση, τον αχαλίνωτο καταναλωτισμό, τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό και τις θεσμοθετημένες ανισότητες ανάμεσα στις τάξεις και τα φύλα. Τα περισσότερα έργα της McMillan προκαλούν τους αναγνώστες να κοιτάξουν πιο πέρα από το σύστημα που δεν εξυπηρετεί ούτε τις ανθρώπινες ούτε τις περιβαλλοντικές ανάγκες. Κατά τα λεγόμενα της, «οι πεποιθήσεις είναι ακλόνητες και μαθαίνουμε από τη γέννησή μας να πιστεύουμε στο υπάρχον σύστημα - ότι δηλαδή υπάρχει μόνο αυτός ο τρόπος ζωής». Η δουλειά της έχει δημοσιευτεί μεταξύ άλλων στα Yes! Magazine, Comic Relief, Funny Times, San Francisco Bay Guardian και στο περιοδικό Ζ. Το 2007 κυκλοφόρησε το εικονογραφημένο μυθιστόρημά της με τίτλο As the World Burns: 50 Simple Things You Can Do To Stay In Denial (Καθώς ο Κόσμος Καίγεται: 50 Απλά Πράγματα Που Μπορείτε Να Κάνετε Για Να Παραμείνετε στην Άρνηση, στμ) σε συνεργασία με το συγγραφέα Derrick Jensen, το οποίο συνεχίζει να εμπνέει τους ανθρώπους να «αμφισβητούν τις λύσεις τους». Πρόσφατα, το Minimum Security άρχισε να δημοσιεύεται στο διαδίκτυο πέντε φορές την εβδομάδα από το United Media's comics.com. ΜΠΟΓΚΣ: Περιγράφεις τη δουλειά σου σαν το πιο χαριτωμένο πριν-μετά την Αποκάλυψη κόμικς. Τι εννοείς μ' αυτό; ΜΑΚΜΙΛΑΝ: Είμαστε στα πρόθυρα τρομαχτικών περιβαλλοντικών αλλαγών. Είναι απίθανο να μπορέσουμε να τις προλάβουμε. Βλέπουμε την εξαφάνιση των ειδών, την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, το θάνατο των ωκεανών, άρα δεν είναι υπερβολή να το χαρακτηρίσουμε όλο αυτό Αποκάλυψη. Επίσης, η κατάσταση της οικονομίας θα είναι οδυνηρή για πολλούς ανθρώπους. Οι χαρακτήρες στο κόμικς μου τα αναγνωρίζουν όλα αυτά. Υπάρχουν ήδη πολλά μετα-αποκαλυπτικά εικονογραφημένα μυθιστορήματα και κόμικς. Ήθελα το δικό μου να αναπαριστά τη τρέχουσα κατάσταση, η οποία πραγματικά βρίσκεται λίγο πριν-μετά την Αποκάλυψη. Στην πραγματικότητα αυτό είναι αρκετά καταθλιπτικό, αλλά εγώ προσπαθώ να δώσω έμφαση στο χιούμορ. Ήθελα το κόμικς να είναι ελκυστικό, παρ' όλη την τραχύτητα των θεμάτων του κάποιες φορές. Γι' αυτό σχεδίασα τους χαρακτήρες χαριτωμένους. Το περιεχόμενο του κόμικς δηλώνει τη δουλειά σου ως ακτιβίστρια λαϊκών κινημάτων εδώ και πολλά χρόνια. Εκτός από τα περιβαλλοντικά θέματα, με τι άλλα θέματα έχεις ασχοληθεί; Θεωρείς ότι αυτή η δουλειά σχετίζεται και με άλλους αγώνες; Όλη η πολιτική δουλειά που έχω κάνει ως τώρα, ενάντια στη βία της αστυνομίας, τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους, για τα δικαιώματα των μεταναστών και για την προστασία των κλινικών όπου γίνονται εκτρώσεις, έχει γίνει με τη συνείδηση ότι ένα σύστημα – δομημένο να αυξάνει τον πλούτο πολύ λίγων ανθρώπων – είναι καταπιεστικό για όλους τους υπόλοιπους με αναρίθμητους τρόπους. Δούλεψα πάνω σε θέματα που νομίζω ότι αποκαλύπτουν αυτή την πραγματικότητα και ίσως μπορούν να συνδεθούν με άλλους αγώνες, ώστε να δημιουργηθεί ένα πολυσυλλεκτικό επαναστατικό κίνημα. Για να καταστρέψουμε αυτό το καταπιεστικό σύστημα χρειάζεται επίθεση από κάθε πλευρά και ταυτόχρονα χρειάζεται να καταλάβουμε ότι όλοι εμείς μέσα από τους διαφορετικούς μας αγώνες, έχουμε έναν κοινό εχθρό. Ο τίτλος του κόμικς «Ελάχιστη Ασφάλεια», προέρχεται από κάτι που διάβασες σε μια εφημερίδα. Ένας κρατούμενος μόλις αποφυλακίστηκε κοίταξε γύρω του και είπε: «Ακόμη δεν είμαι ελεύθερος. Βρίσκομαι απλώς σε καθεστώς Ελάχιστης Ασφάλειας». Πως φανερώνεται αυτό μέσα από το βιβλίο σου; Το οικονομικό και πολιτικό σύστημα κυριαρχεί και παλεύει να ελέγξει κάθε πτυχή της ύπαρξής μας, από τις καθημερινές μας ασχολίες μέχρι τα εσώτερα συναισθήματά μας. Αφού είμαστε αναγκασμένοι να δουλεύουμε για το φαγητό, την κατοικία, για την τυποποιημένη εκπαίδευση, μέχρι και για τη βιομηχανία της πληροφόρησης που είναι περισσότερο διασκέδαση παρά πληροφόρηση, καταλαβαίνουμε ότι ζούμε σε ένα πλαίσιο περιορισμένων επιλογών. Κάποιοι από τους χαρακτήρες μου – ειδικά ο Bunnista - προβοκάρουν αυτά τα όρια όταν μάχονται εναντίον τους. Ο Bunnista αρνείται να πληρώσει τις πιστωτικές του κάρτες. Καταστρέφει πράγματα που θεωρεί βλαβερά - μια κεραία κινητής τηλεφωνίας, έναν τηλεοπτικό σταθμό. Ο Javier αρνείται να παίξει ποπ μουσική. Ο Kranti αρνήθηκε για ένα διάστημα να μπει στο σπίτι του και να δει τηλεόραση. Συχνά ακούμε ότι η προοδευτική κοινότητα αρνείται να χρησιμοποιήσει προϊόντα που προέρχονται από εκμετάλλευση, για παράδειγμα είναι ενάντια στα καταστήματα που εκμεταλλεύονται τους εργαζόμενους. Είναι αυτή η άρνηση αρκετή για να σταματήσουν οι φρικαλεότητες; Όχι απλώς δεν είναι αρκετή, αλλά ούτε καν προσεγγίζει το στόχο της. Δε μπορούμε να περιορίζουμε την πολιτική μας δραστηριότητα στην επιλογή των προϊόντων που θ' αγοράσουμε και να περιμένουμε ότι θα πραγματοποιηθούν οι μεγάλες κοινωνικές αλλαγές που πρέπει να γίνουν. Αν περιορίζουμε την πολιτική μας δράση στις αγοραστικές επιλογές σημαίνει ότι αρνούμαστε την επιρροή που έχουμε ως πολύπλευρες ανθρώπινες οντότητες. Ακούμε για πράξεις που ίσως είχαν κάποιο αποτέλεσμα, αν όλοι μας κάναμε το ίδιο, αλλά είναι τόσες πολλές αυτές και ποτέ καμία δεν προχωράει αρκετά. «Αν όλοι» σταματούσαν να αγοράζουν πλαστικά πράγματα. «Αν όλοι» σταματούσαν να οδηγούν αυτοκίνητο. «Αν όλοι» αρνούνταν να δουλέψουν. Απλά δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ αυτό. Οι δυο χαρακτήρες που ανάφερες, ο Bunnista και o Kranti, είναι πολύ πιο επαναστατικοί από τους υπόλοιπους. Ο Kranti είναι αφοσιωμένος περιβαλλοντολόγος, «ανίκανος να στρέψει αλλού την προσοχή του πέρα από τους τρόμους της κοινωνίας μας, και προσπαθεί να βοηθήσει τους άλλους να καταλάβουν ότι πολλές πλευρές τις "κανονικής" ζωής συνεπάγονται φρικαλεότητες εις βάρος του φυσικού περιβάλλοντος». Ο Bunnista είναι ένα θυμωμένο κουνέλι το οποίο, αφού καταστράφηκε το ένα του μάτι, δραπέτευσε από το εργαστήριο μιας εταιρείας καλλυντικών. Πιστεύει στην αλλαγή που θα έρθει με επανάσταση και είναι πρόθυμο να δοκιμάσει τα πάντα. Αυτές οι οπτικές γωνίες απουσιάζουν από τα κυρίαρχα ΜΜΕ. Τι σκέφτεσαι γι' αυτό; Πώς βλέπεις την κατάσταση των ΜΜΕ σήμερα; Τα κυρίαρχα ΜΜΕ υπάρχουν για να εξυπηρετούν τις ανάγκες του κεφαλαίου και του κράτους με το να μας λένε τι πρέπει να σκεφτόμαστε για τα πάντα. Οι λέξεις «φιλελεύθερος» και «συντηρητικός» δεν έχουν νόημα με τον γενικό τρόπο που χρησιμοποιούνται. Χρησιμοποιούνται για να διευκολύνουν μια πολύ στενή, προ-καπιταλιστική γκάμα από γνώμες που δεν έχει να κάνει με την πραγματική αλλαγή. Η υποτιθέμενη αντιπαράθεση ανάμεσα στα φιλελεύθερα και τα συντηρητικά ΜΜΕ είναι μια διαφοροποίηση που δημιουργήθηκε για να πιστέψουμε ότι υπάρχει πραγματική αντιπαράθεση και επιλογή, αλλά δεν υπάρχει τίποτα τέτοιο στην πραγματικότητα. Όποτε, όμως, πραγματικές ριζοσπαστικές ιδέες καταφέρνουν να τρυπώσουν κρυφά στα κυρίαρχα ΜΜΕ, συνήθως περνάνε λαθραία μασκαρεμένες με κωμικότητα. Και αυτός είναι ένας λόγος που σχεδίασα ένα χαριτωμένο, χιουμοριστικό κόμικς. Στο βιβλίο σου As the World Burns αποκαλύπτεις το παράλογο πίσω από τις «λύσεις» που προτείνονται για την περιβαλλοντική κρίση. Ο Kranti προχωρά πέρα από την απλή κριτική και ισχυρίζεται ότι τέτοιου είδους περιβαλλοντική συνείδηση προωθεί μια ψευδαίσθηση που είναι καταστροφική. Μπορείς να το εξηγήσεις λίγο αυτό; Αν πιστέψουμε ότι κάτι θα αλλάξει αν κάνουμε πιο σύντομα ντους, αν αλλάξουμε τις ηλεκτρικές λάμπες, τότε δεν θα έχουμε το χρόνο ούτε τη διάθεση να καταστρέψουμε το βιομηχανικό καπιταλισμό και τον πολιτικό μηχανισμό που τον στηρίζει. Αν κατηγορούμε συνεχώς τους εαυτούς μας για την υπερκατανάλωση, τότε δεν θα εστιάσουμε την προσοχή μας στους αληθινούς εχθρούς του πλανήτη, δηλαδή στους καπετάνιους της βιομηχανίας, τους πολιτικούς και τους οπλισμένους φύλακες τους. Ένα από τα πιο καταστροφικά συνθήματα της αριστεράς, που με κάνει να μαζεύομαι από φόβο κάθε φορά που το ακούω, είναι εκείνη η πολυαγαπημένη και χιλιοειπωμένη φράση «συναντήσαμε τον εχθρό, και ο εχθρός είμαστε εμείς». Όχι, ο εχθρός δεν είμαστε «εμείς». Είναι οι εταιρείες και όσοι τις διευθύνουν και όσοι τις βοηθούν να διατηρούν την ισχύ τους. Αυτοί όλοι που ανέφερα δεν είναι «εμείς». Δε θυμάμαι ποτέ να έχω ερωτηθεί αν θέλω να εφαρμοστεί η «ανάπτυξη» σ' ένα κομμάτι γης ούτε μου ζήτησαν την έγκριση για να ξεκινήσει ένας καινούριος πόλεμος για να κατακτήσουμε τους λεγόμενους «πόρους». Θα ξεκινήσω να κάνω συντομότερα ντους όταν αυτοί θα σταματήσουν να διεξάγουν επιχειρήσεις στον αγροτικό τομέα, όπως τώρα. Η δουλειά των ανθρώπων που θέλουν να σώσουν τον πλανήτη είναι να σταματήσουν αυτούς που τον καταστρέφουν. Είναι τόσο απλό. Η εφημερίδα Miami Herald χρησιμοποίησε πρόσφατα μια φράση σου στο Παζάρι Βιβλίου του Μαϊάμι. Είχες πει «είναι σχεδόν ασυγχώρητο να κάνεις μια δουλειά που δε βοηθά με κάποιο τρόπο να γίνει ο κόσμος καλύτερος». Την ίδια στιγμή γνωρίζουμε ότι υπάρχουν καλοπροαίρετοι άνθρωποι που έχουν πιαστεί στα δίχτυα ενός συστήματος που ανταμείβει μόνο όσους είναι πρόθυμοι να συντηρήσουν την ψευδαίσθηση και ν' αφήσουν να συνεχιστεί η καταστροφή του πλανήτη. Πώς μπορεί ν' αλλάξει αυτή η πραγματικότητα; Ο μοναδικός τρόπος είναι να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να καταλάβουν ότι μπορεί να είναι πιο εύκολο βραχυπρόθεσμα να βαδίζεις με τους κανόνες του συστήματος, αλλά αυτό θα μας βλάψει μακροπρόθεσμα - ούτε καν μακροπρόθεσμα. Στην ουσία, μας βλάπτει τώρα. Ο καρκίνος είναι η βασική αιτία θανάτου παγκοσμίως, ξεπερνώντας τις καρδιακές ασθένειες. Το νερό, ο αέρας και το χώμα δηλητηριάζονται, και βλάπτονται όλα τα ζωντανά πλάσματα όχι μόνο οι άνθρωποι. Αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι δε θέλουν να λύσουν τα μάγια της άρνησης και δεν μπορούν να κάνουν τους εαυτούς τους να αναγνωρίσουν τον πόνο. Είναι σκληρό να διαλύσεις τις αυταπάτες, ν' αντιμετωπίσεις την πραγματικότητα και όλα αυτά που ανεχόμαστε. Και ακόμη πιο δύσκολο είναι να ορθώσεις το ανάστημα σου και να πολεμήσεις. Πρέπει να δίνουμε κουράγιο ο ένας στον άλλο, να αγαπάμε τους εαυτούς μας και τους γύρω μας αρκετά, ώστε να κάνουν το σωστό. Αν νοιαζόμαστε ή δε νοιαζόμαστε για τις συνέπειες ορισμένων πράξεών μας εξαρτάται από το πόσο εκτείνεται ο κύκλος της συμπόνιας μας: από την οικογένεια και τους φίλους μας, στους ανθρώπους του έθνους μας ή σε όλη την ανθρωπότητα, σε όλα τα ζώα, σε καθετί ζωντανό. Μερικές φορές οι άνθρωποι ξοδεύουν ασυνείδητα πολλή προσπάθεια για να περιορίσουν και να συρρικνώσουν τον κύκλο της συμπόνιας τους. Στο πίσω μέρος του μυαλού τους ξέρουν ότι εάν επιτρέψουν στους εαυτούς τους να νοιάζονται για περισσότερα έμβια όντα, τότε η αίσθηση του τρόμου γι' αυτά που γίνονται στον κόσμο θα ήταν απελπιστική. Προσπαθούν σκληρά ν' αποφύγουν τον πόνο, το φόβο, τη θλίψη. Ο Μαρξ είχε πει ότι η ενοχή είναι ένα καλό πρώτο βήμα για δράση. Συμφωνώ, με την έννοια ότι πρέπει ν' αντιμετωπίσουμε τη δική μας συνενοχή, τη δική μας αποτυχία ν' αντισταθούμε επαρκώς. Αυτή είναι η μοναδική αξία της ενοχής για μένα. Η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων δε δημιούργησε αυτό το σύστημα ούτε το επέβαλλε και γι' αυτό δεν πρέπει να αισθάνεται ενοχή που ζει μέσα σ' αυτό. Είμαστε τα θύματα του συστήματος. Όταν το αναγνωρίσουμε αυτό, η δουλειά μας θα είναι να υπερασπιστούμε τα υπόλοιπα ζωντανά πλάσματα και ν' αντισταθούμε στον εχθρό. Στην Ελάχιστη Ασφάλεια προσπαθώ να βρω τρόπους να παρακινήσω τους ανθρώπους να διευρύνουν τον κύκλο της συμπόνιας τους και να τον μετατοπίσουν από τους εξουσιαστές στους καταπιεζόμενους. Επίσης, προσπαθώ να δείξω πως εμείς – και ιδιαίτερα το διευρυμένο «εμείς» – βλάπτεται από το βιομηχανικό καπιταλισμό και ότι το συμφέρον μας δεν είναι να τον διατηρήσουμε. Σκοπός μου δεν είναι να κάνω τους ανθρώπους να αισθανθούν ένοχοι. Αντιθέτως, θέλω να καλλιεργήσω ένα αίσθημα ύβρης και να εμπνεύσω τη δράση. Κατά τη διάρκεια των προεδρικών εκλογών, αλλά και μετά, βομβαρδιστήκαμε με ρητορείες για «ελπίδα» και «αλλαγή», αλλά εσύ κριτικάρεις αυτές τις ιδέες στο κόμικς, λέγοντας πως είναι θεμελιωδώς ατελείς. Μια από της αγαπημένες μου ρήσεις ήταν μια φράση του Bunnista: «ούτε η μεγαλύτερη κάλπη δε μπορεί να χωρέσει το τρίχωμα μου». Είναι νομίζεις λάθος να έχουμε ελπίδα; Εξαρτάται από το πού έχουμε επενδύσει την ελπίδα. Να επενδύουμε ελπίδες στην κάλπη σίγουρα μοιάζει με λάθος. Υπάρχει μια φράση που λέει ότι «το Δημοκρατικό Κόμμα είναι ο τάφος του ριζοσπαστικού κινήματος». Εάν οι άνθρωποι μπορούσαν να αλλάξουν την κοινωνία με τη ψήφο, τότε η ψήφος θα ήταν παράνομη. Σίγουρα, ο Ομπάμα έχει πιο ελκυστικό στυλ από τον Μακέιν ή τον Μπους, αλλά δεν πρόκειται ν' αλλάξει ουσιαστικά το σύστημα, πολύ λιγότερο δεν πρόκειται να το διαλύσει. Η δουλειά του, η λειτουργία του, είναι να το διατηρήσει και, αν είναι δυνατόν, να το επεκτείνει. Όποιος έχει αυτή τη θέση δεν μπορεί να πράξει διαφορετικά. Παρ' όλα αυτά έχω ελπίδα. Ίσως, βέβαια, η λέξη «ελπίδα» να μην είναι η κατάλληλη. Σκέφτομαι τη φράση του Γκράμσι: «πεσιμισμός του πνεύματος, αισιοδοξία της θέλησης». Το νόημα που δίνω στη ζωή μου βρίσκεται στη δυνατότητα που έχουμε πολλοί από εμάς ν' αντισταθούμε και να καταστρέψουμε αυτό το σύστημα, ώστε όλες οι μορφές ζωής σ' αυτόν τον πλανήτη να συνεχίσουν να υπάρχουν και να ευημερούν. Μετάφραση: Μαρία Πατεράκη ΛΗΣΤΕΥΟΝΤΑΣ ΤΗ ΣΟΔΕΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΒΑΝΤΑΝΑ ΣΙΒΑ Οι πολυεθνικές εταιρίες δεν κλέβουν μόνο τη σοδειά των αγροτών. Κλέβουν και τη σοδειά της φύσης με τις γενετικές τροποποιήσεις και την αποκλειστικότητα δικαιωμάτων πάνω σε διάφορες μορφές ζωής. Οι γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες που κατασκευάζονται στα εργαστήρια των εταιριών εγκυμονούν σοβαρούς οικολογικούς κινδύνους. Καλλιέργειες, όπως η σόγια Roundup Ready της Monsanto, σχεδιασμένη ν' αντέχει στα ζιζανιοκτόνα, οδηγούν στην καταστροφή της βιοποικιλότητας και στην αυξημένη χρήση χημικών προϊόντων. Μπορούν, επίσης, να δημιουργήσουν πολύ επιθετικά «σούπερ-ζιζάνια», μεταφέροντας τα γονίδια που αντέχουν στα ζιζανιοκτόνα στα ίδια τα ζιζάνια. Καλλιέργειες που είναι σχεδιασμένες να λειτουργούν ως εργοστάσια μικροβιοκτόνων, γενετικά τροποποιημένες από γονίδια βακτηρίων, σκορπιών, φιδιών και σφηκών ώστε να παράγουν τοξίνες και δηλητήριο, μπορούν ν' απειλήσουν άλλα είδη και να συμβάλουν στην ανάπτυξη ιδιαίτερης αντοχής στα μικρόβια και, κατά συνέπεια, στη δημιουργία «σούπερ-μικροβίων». Σε κάθε εφαρμογή γενετικών τροποποιήσεων, ληστεύεται η τροφή άλλων βιολογικών ειδών για να μεγιστοποιηθούν τα κέρδη κάποιων εταιριών. Για να διασφαλίσουν τα αποκλειστικά δικαιώματα πάνω σε διάφορες μορφές ζωής και ζωντανούς πόρους, οι εταιρίες ισχυρίζονται ότι διάφοροι σπόροι και φυτά αποτελούν δικές τους «εφευρέσεις» και επομένως δική τους ιδιοκτησία. Έτσι, εταιρίες όπως η Cargill και η Monsanto αντιμετωπίζουν το δίκτυο ζωής και τους κύκλους ανανέωσης της φύσης ως «ληστεία» της ιδιοκτησίας τους. Στη διάρκεια της διαμάχης που ξέσπασε κατά την είσοδο της Cargill στην Ινδία το 1992, ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρίας δήλωσε: «Φέρνουμε στους ινδούς αγρότες έξυπνη τεχνολογία, που δεν επιτρέπει στις μέλισσες να σφετερίζονται τη γύρη». Κατά τις Διαπραγματεύσεις για τη Βιοασφάλεια στον ΟΗΕ, η Monsanto μοίραζε φυλλάδια που ανέφεραν ότι «τα ζιζάνια κλέβουν το φως του ήλιου». Μια κοσμοθεωρία που ορίζει την επικονίαση ως «ληστεία από τις μέλισσες» και υποστηρίζει ότι διάφορα φυτά «κλέβουν» το φως του ήλιου στοχεύει στην κλοπή της σοδειάς της φύσης, αντικαθιστώντας τις ελεύθερες, επικονιασμένες ποικιλίες φυτών με υβρίδια και στείρους σπόρους, καταστρέφοντας τη βιοποικιλότητα της χλωρίδας με ζιζανιοκτόνα όπως το Roundup της Monsanto. Αυτή είναι μια κοσμοθεωρία που θεμελιώνεται στην έλλειψη. Μια κοσμοθεωρία της αφθονίας είναι η κοσμοθεωρία των γυναικών της Ινδίας που αφήνουν τροφή για τα μυρμήγκια στην πόρτα τους, ακόμη κι όταν δημιουργούν κομψοτεχνήματα με το ριζάλευρο, τα αποκαλούμενα κόλαμ, μαντάλα και ρανγκόλι. Αφθονία είναι η κοσμοθεωρία των γυναικών στα χωριά που υφαίνουν όμορφα σχέδια με ρύζι και τα κρεμάνε έξω για τα πουλιά, για την περίπτωση που αυτά δε βρίσκουν καρπούς στα χωράφια. Αυτή η αντίληψη αφθονίας αναγνωρίζει ότι το τάισμα των άλλων πλασμάτων και βιολογικών ειδών συμβάλει στη δική μας διατροφική ασφάλεια. Πρόκειται για την αντίληψη της Ίσο Ουπανισάντ ότι το σύμπαν είναι η δημιουργία μιας Ανώτερης Δύναμης που κατασκευάστηκε προς όφελος όλης της πλάσης. Κάθε μεμονωμένη μορφή ζωής πρέπει να μάθει να χαίρεται τα οφέλη της καλλιεργώντας ένα κομμάτι του συστήματος σε στενή σχέση με τα άλλα είδη. Χωρίς κανένα είδος να καταπατά τα δικαιώματα των άλλων. Η Ίσο Ουπανισάντ αναφέρει επίσης: Ο εγωιστής άνθρωπος που υπερεκμεταλλεύεται τους πόρους της φύσης για να ικανοποιήσει τις προσωπικές του, διαρκώς αυξανόμενες, ανάγκες δεν είναι τίποτα άλλο παρά κλέφτης, επειδή η εκμετάλλευση πόρων πέρα από τις ανάγκες κάποιου οδηγεί στην εκμετάλλευση πόρων πάνω στους οποίους έχουν άλλοι δικαιώματα. Με την οικολογική κοσμοθεωρία, όταν καταναλώνουμε παραπάνω από αυτά που χρειαζόμαστε ή εκμεταλλευόμαστε τη φύση με απληστία, διαπράττουμε ληστεία. Σύμφωνα με την αντίληψη των εταιριών, που εναντιώνεται στη ζωή, η ανακύκλωση της φύσης και η αυτοσυντήρησή της είναι ληστεία. Μια τέτοια κοσμοθεωρία αντικαθιστά την αφθονία με την έλλειψη, τη γονιμότητα με τη στειρότητα. Καθιστά τη ληστεία της φύσης εμπορική υποχρέωση και την κρύβει πίσω από τους δήθεν υπολογισμούς της αποτελεσματικότητας και της παραγωγικότητας. ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αυτό που βλέπουμε είναι η ανάδυση του διατροφικού ολοκληρωτισμού, στον οποίο μια χούφτα εταιρίες ελέγχουν ολόκληρη τη διατροφική αλυσίδα και καταστρέφουν τις εναλλακτικές λύσεις, έτσι ώστε οι άνθρωποι να μην έχουν πρόσβαση σε ποικιλία ασφαλών, οικολογικών τροφών. Οι τοπικές αγορές καταστρέφονται εσκεμμένα για να δημιουργηθούν μονοπώλια σπόρων και τροφών. Η καταστροφή της αγοράς βρώσιμου λαδιού στην Ινδία και οι πολλοί τρόποι με τους οποίους δεν επιτράπηκε στους αγρότες να διαθέτουν τους δικούς τους σπόρους είναι μικρά παραδείγματα μιας γενικής τάσης, στην οποία οι κανόνες της αγοράς, τα δικαιώματα ιδιοκτησίας και οι νέες τεχνολογίες χρησιμοποιούνται για να καταστρέψουν εναλλακτικές λύσεις φιλικές προς τον άνθρωπο και το περιβάλλον και να επιβάλλουν απάνθρωπα και ενάντια στη φύση διατροφικά συστήματα παγκοσμίως. Η έννοια των ανθρώπινων δικαιωμάτων έχει διαστρεβλωθεί εντελώς υπό το βάρος της παγκοσμιοποίησης και του ελεύθερου εμπορίου. Το δικαίωμα να παράγει κάποιος για τον εαυτό του ή να καταναλώνει ανάλογα με τις πολιτισμικές του προτεραιότητες και σύμφωνα με τους προσωπικούς του κανόνες ασφαλείας έχει καταστεί παράνομο, σύμφωνα με τους νέους κανόνες εμπορίου. Το δικαίωμα των εταιριών να επιβάλλουν στους πολίτες πολιτισμικά ακατάλληλες και επικίνδυνες τροφές έγινε αναφαίρετο. Το δικαίωμα στην τροφή, το δικαίωμα στην ασφάλεια, το δικαίωμα στον πολιτισμό, όλα αυτά αντιμετωπίζονται ως φραγμοί στο ελεύθερο εμπόριο οι οποίοι πρέπει να γκρεμιστούν. Αυτός ο διατροφικός ολοκληρωτισμός μπορεί να αναχαιτιστεί μόνο με τη μαζική κινητοποίηση των πολιτών για εκδημοκρατισμό του διατροφικού συστήματος. Η κινητοποίηση αυτή αποκτά μαζικότητα στην Ευρώπη, την Ιαπωνία, την Ινδία, τη Βραζιλία και σε άλλα μέρη του κόσμου. Πρέπει να διεκδικήσουμε πάλι το δικαίωμα που έχουμε για διάσωση των σπόρων και για βιοποικιλότητα. Πρέπει να διεκδικήσουμε πάλι το δικαίωμα που έχουμε για διατροφική ασφάλεια. Πρέπει να διεκδικήσουμε πάλι το δικαίωμα που έχουμε για προστασία της γης και της ποικιλίας των ειδών της. Πρέπει να σταματήσουμε τη ληστεία των φτωχών και της φύσης από τις εταιρίες. Η διατροφική δημοκρατία είναι το νέο αίτημα του συνεχούς αγώνα για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Είναι το νέο αίτημα του αγώνα για την οικολογική βιωσιμότητα και την κοινωνική δικαιοσύνη. Μετάφραση: Δημήτρης Κωνσταντίνου Ο Τσάρλι εγκατέλειψε το εργοστάσιο σοκολάτας του Μαρί Τριγκόνα Μια γλυκιά ιστορία κρίσης, οι Σοκολάτες Arrufat χωρίς αφεντικό Όλοι γνωρίζουμε την παιδική ιστορία «Ο Τσάρλι και το Εργοστάσιο Σοκολάτας», καλύτερα δοσμένη στην ψυχεδελικής έμπνευσης ταινία του 1971. Ο Τσάρλι, ένα φτωχό αγόρι με καλές προθέσεις, κερδίζει το εργοστάσιο σοκολάτας Willy Wonka από ένα άγγιγμα της τύχης - η φαντασίωση και ουτοπία κάθε παιδιού. Τι θα συνέβαινε, όμως, εάν ο Τσάρλι μεγάλωνε και γινόταν άπληστος ενάντια στη συμβουλή του Willy Wonka; Εάν κατέστρεφε το εργοστάσιο σοκολάτας, πετούσε έξω τους εργάτες και έκλεινε το μαγαζί; Και τι εάν οι oompa loompas (στμ: οι εργάτες του εργοστασίου σοκολάτας Willy Wonka στην παιδική ιστορία) καταλάμβαναν τη μονάδα αξιώνοντας τους απλήρωτους μισθούς και τις αποζημιώσεις τους; Τι θα γινόταν εάν αποφάσιζαν να ξεκινήσουν την παραγωγή χωρίς τον Τσάρλι, λειτουργώντας συλλογικά τη μονάδα και δημιουργώντας σχέσεις με άλλα εργοστάσια κατειλημμένα από εργάτες; Λοιπόν, αυτή η εναλλακτική εκδοχή της παιδικής ιστορίας γίνεται πραγματικότητα για κάποιους εργάτες στην Αργεντινή. Στην Αργεντινή, ο Τσάρλι εγκατέλειψε το εργοστάσιό του. Αλλά σε αυτήν την περίπτωση ο Τσάρλι είναι η Diana Arrufat, η κληρονόμος του εργοστασίου σοκολάτας Arrufat στο Μπουένος Άιρες. Έκλεισε τις πόρτες του εργοστασίου στις 5 Ιανουαρίου 2009. Οι εργάτες, που δεν είναι οι φανταστικοί πρόσφυγες oompa loompa της ταινίας, αλλά πραγματικοί εργάτες, αποφάσισαν να καταλάβουν τη μονάδα. Και τώρα οι εργάτες παράγουν λαχταριστές γλυκές λιχουδιές χωρίς την επίβλεψη και τις εκμεταλλευτικές πρακτικές του Τσάρλι. Το κλείσιμο του εργοστασίου Στις 5 Ιανουαρίου, οι εργάτες έλαβαν τα νέα ότι απολύονται. Η Diana Arrufat ανάρτησε μια αφίσα-ανακοίνωση στην πύλη του εργοστασίου για να ενημερώσει τους εργάτες ότι πλέον δεν είχαν δουλειές. Οι 50 εργάτες που απασχολούνταν ακόμη δεν είχαν πληρωθεί τους μισθούς τους για μεγάλο μέρος του 2008. «Μας απέλυσαν χωρίς να χρειαστεί να μας κοιτάξουν στο πρόσωπο. Μας εγκατέλειψαν», λέει ο Alberto Cavrico, ένας εργάτης που έχει δουλέψει στη μονάδα για πάνω από 20 χρόνια. Την ίδια μέρα οι εργάτες αποφάσισαν να ανοίξουν την πύλη του εργοστασίου και να παραμείνουν μέσα σε αυτό. Μέσα σε λίγες ώρες, η ιδιοκτήτρια πήγε στην αστυνομία κατηγορώντας τους εργάτες για «σφετερισμό» και για καταπάτηση της μονάδας. Εν τω μεταξύ, ήταν απρόθυμη να συναντηθεί με τους εργάτες και το υπουργείο Εργασίας για να συζητήσει το πώς θα ομαλοποιηθεί η κατάσταση. Η Arrufat, ιδρυθείσα το 1931, υπήρξε εθνικός ηγέτης στη σοκολάτα. Η οικογενειακή επιχείρηση εντέλει κληρονομήθηκε από την εγγονή του αρχικού ιδιοκτήτη, Diana Arrufat, στα τέλη της δεκαετίας του '90. Από τότε που ανέλαβε την εταιρία, το εργοστάσιο πήρε στροφή προς το χειρότερο. Οι εργάτες περιγράφουν πως η ιδιοκτήτρια προέβαινε σε περικοπές θυσιάζοντας την ποιότητα των προϊόντων - χρησιμοποιώντας υδρογονωμένο λάδι αντί για βούτυρο κακάο και απομίμηση κακάο αντί για τους πραγματικούς κόκκους που εισάγονται από τον Ισημερινό και τη Βραζιλία. Στην ακμή της, όταν η εταιρία παρήγε σοκολάτα υψηλής ποιότητας, απασχολούσε πάνω από 300 εργάτες. Ως το 2008, ο κατασκευαστής σοκολάτας είχε μόνο 66 εργάτες. Κατά τη διάρκεια του 2008, η ιδιοκτήτρια δεν πλήρωνε στους εργάτες τον πλήρη μισθό τους, με την υπόσχεση ότι θα πληρωθούν πλήρως σε κάποια μελλοντική ημερομηνία. Οι εργάτες έστειλαν αναφορά στο υπουργείο Εργασίας το Μάιο του 2008 ότι η ιδιοκτήτρια τους χρωστούσε μισθούς 6 μηνών, άδειαζε τη μονάδα και δεν είχε πληρώσει τα συνταξιοδοτικά τέλη των εργατών για 10 χρόνια. Περί το τέλος του 2008, οι ιδιοκτήτες έδωσαν στους εργάτες 50 πέσος (λιγότερα από 20 δολάρια) την ημέρα των Χριστουγέννων και μετά άλλα 50 πέσος την Πρωτοχρονιά, 5 μέρες πριν απολυθούν. Πολλοί από τους εργάτες είχαν ακούσει για καταλήψεις εργοστασίων, αλλά ποτέ δεν είχαν σκεφτεί ότι θα έρχονταν αυτοί αντιμέτωποι με το κλείσιμο ενός εργοστασίου. «Ποτέ δε σκέφτηκα ότι θα έπρεπε να κοιμηθώ μέσα στο εργοστάσιο πάνω σε μια μηχανή για να υπερασπιστώ τη θέση εργασίας μου», λέει η Marta Laurino, μια αποφασισμένη γυναίκα με πάνω από 30 χρόνια εργασίας στη μονάδα. Συμπεραίνοντας ότι οι ιδιοκτήτες δεν πρόκειται να επιστρέψουν, τουλάχιστον για να ανοίξουν και πάλι το μαγαζί, οι εργάτες αποφάσισαν σε συνέλευση να συνεχίσουν την κατάληψη της μονάδας και να σχηματίσουν μια κοπερατίβα. Σοκολάτα χωρίς αφεντικό Μόλις 30 ημέρες μετά την κατάληψη της μονάδας, οι εργάτες της Arrufat είχαν ήδη σχηματίσει μια κοπερατίβα και αναζητούσαν συμβουλές από άλλα κατειλημμένα εργοστάσια που λειτουργούσαν από την οικονομική κρίση του 2001. Έχουν ξεκινήσει να παράγουν επιτυχημένα, μολονότι σποραδικά, γιατί η ηλεκτροδότηση στη μονάδα έχει διακοπεί, αφού η Diana Arrufat έχει χρέος 15.000 δολαρίων προς την ιδιωτικοποιημένη ηλεκτρική εταιρία Edeser. Και η ηλεκτρική εταιρία δε θα ανεβάσει ξανά τους διακόπτες, μέχρι να αποπληρωθεί το χρέος. Εν τω μεταξύ, οι εργάτες έχουν εφεύρει εναλλακτικές λύσεις, ώστε να μπορούν να παραγάγουν. Για το Πάσχα, η κοπερατίβα παρήγε περισσότερα από 10.000 σοκολατένια πασχαλινά αυγά. Πήραν ένα δάνειο 5.000 δολαρίων από τη ΜΚΟ «La Base» που προσφέρει χαμηλότοκα δάνεια σε κατειλημμένα εργοστάσια και εργατικές κοπερατίβες. Χρησιμοποίησαν αυτά τα χρήματα για να ενοικιάσουν μια βιομηχανική γεννήτρια και να αγοράσουν πρώτες ύλες - κόκκους κακάο, βούτυρο κακάο, λικέρ και ζάχαρη που απαιτούνται για την παρασκευή σοκολάτας υψηλής ποιότητας. Αποφάσισαν να ανοίξουν ξανά και το κατάστημα του εργοστασίου. Την ημέρα που ξεκίνησε η παραγωγή ο επιθεωρητής υγείας της κυβέρνησης επισκέφτηκε τη μονάδα, αυτό το ίδιο γραφείο επιθεώρησης που δεν είχε επισκεφτεί το εργοστάσιο τα τελευταία 20 χρόνια σύμφωνα με τους εργάτες. Ήρθε επίσης και η αστυνομία, επειδή οι εργάτες άνοιξαν το κατάστημα. Όλα τα αυγά εξαντλήθηκαν από το κατάστημα του εργοστασίου πριν από το τέλος της πασχαλινής περιόδου. Οι εργάτες ήταν ικανοί να αποπληρώσουν το δάνειο εντός μιας εβδομάδας, να πουλήσουν ολόκληρο το απόθεμα των πασχαλινών αυγών και να πάρει ο καθένας σπίτι του περίπου 1.000 δολάρια, ένα όχι μικρό κατόρθωμα μετά τη μη είσπραξη πλήρους μισθού για περισσότερο από ένα χρόνο. Με το κεφάλαιο που απέμεινε, ενοικίασαν μια γεννήτρια και αγόρασαν περισσότερες πρώτες ύλες. Για ένα μεγάλο χρονικά κομμάτι της κατάληψης τόσο πριν όσο και μετά το δάνειο, οι εργάτες παρήγαν μικρές ποσότητες χειροποίητης σοκολάτας, αδυνατώντας να χρησιμοποιήσουν το μηχανικό εξοπλισμό, εξαιτίας της διακοπής παροχής ηλεκτρικού ρεύματος. Μια γειτόνισσα, ανιψιά της Diana Arrufat, άφησε τους εργάτες να συνδέσουν μια γραμμή ηλεκτρικού ρεύματος έτσι ώστε τουλάχιστο να έχουν φώτα και ένα ψυγείο στο εργοστάσιο. Και σε ένα μικρό χώρο, με ένα οικιακό ψυγείο, οι εργάτες ξεκίνησαν την παραγωγή μικρών παρτίδων από σοκολατάκια, πλάκες σοκολάτας και λιχουδιές επικαλυμμένες με σοκολάτα. Η παραγωγή βοήθησε τους εργάτες να μεταμορφώσουν την υποκειμενικότητά τους, βλέποντας πως έχουν περισσότερη δύναμη για να παλέψουν ενάντια στην ιδιοκτήτρια, τους δικαστές, τις ιδιωτικές εταιρίες και την αστυνομία που συνεχώς σαμποτάρουν τα όνειρά τους. «Τα κατειλημμένα εργοστάσια από εργάτες επέμεναν στο να γυρίσουμε πίσω στη δουλειά δίνοντας μας τη συμβουλή ότι δε θα κερδίσουμε τίποτα με το να καθόμαστε. Έχουν δίκιο, η παραγωγή χωρίς αφεντικό όντως αλλάζει την οπτική σου και την ικανότητα του να πιστεύεις στον εαυτό σου», είπε η Marta Laurino. Η κοπερατίβα ελπίζει τώρα ότι μπορούν να κερδίσουν αρκετή ορμή στην αγορά, ώστε να συνεχιστεί η παραγωγή με κανονικότητα. Ωστόσο, έχουν να παλέψουν με μια προειδοποίηση έξωσης, ποινικές κατηγορίες και γραφειοκρατικές υπηρεσίες που δεν τους επιτρέπουν την απόκτηση ενός ΑΦΜ για τη κοπερατίβα, τον οποίο ακολούθως χρειάζονται για να ανοίξουν λογαριασμό στην ηλεκτρική εταιρία. Κοιτώντας τα επιχειρησιακά μοντέλα που εδραιώθηκαν από άλλες επιχειρήσεις που ανακτήθηκαν από εργάτες, οι εργάτες στην Arrufat παίρνουν τις αποφάσεις τους συλλογικά σε μια εβδομαδιαία συνέλευση. Όλοι οι εργάτες πληρώνονται τον ίδιο μισθό. Και θέλουν να συνεχίσουν να επαναδημιουργούν τις κοινωνικές τους σχέσεις εντός της μονάδας. Νέο κύμα καταλήψεων Η Arrufat δεν είναι το μόνο εργοστάσιο που έχει καταληφθεί, από τότε που ξέσπασε η παγκόσμια κρίση. Από το τέλος του 2008 έχουν συμβεί πολλές νέες καταλήψεις εργοστασίων στην Αργεντινή. Για παράδειγμα, οι ιδιοκτήτες του εκτυπωτικού οίκου Indugraf σταμάτησαν τη λειτουργία του με έναν παρόμοιο τρόπο με αυτόν της Arrufat το Νοέμβριο του 2008. Οι εργάτες του εκτυπωτικού οίκου στο Μπουένος Άιρες κατέλαβαν τη μονάδα τους στις 5 Δεκεμβρίου, την ίδια εβδομάδα που οι εργάτες στο Σικάγο αποφάσισαν να καταλάβουν τη Republic and Windows Doors Plant για να απαιτήσουν αποζημιώσεις και επιδόματα μετά την απρόσμενη απόλυσή τους. Τώρα, αγωνίζονται να σχηματίσουν μια κοπερατίβα και να ξεκινήσουν παραγωγή χωρίς κάποιο αφεντικό. Άλλες καταλήψεις είναι: η Disco de Oro, μια μονάδα που παράγει τη ζύμη με την οποία φτιάχνονται τα empanadas, ένα ζυμαρικό γεμιστό με κρέας που είναι διαδεδομένο στην Αργεντινή, η Febatex, μια υφαντουργική μονάδα παραγωγής νήματος και η Lidercar, μια μονάδα συσκευασίας κρέατος. Αυτοί οι εργάτες είχαν να αντιμετωπίσουν συλλογικά βίαιες απειλές έξωσης και ακόμη παλεύουν να ξεκινήσουν την παραγωγή ως εργατικές κοπερατίβες. Πολλοί εργάτες από τα προσφάτως καταληφθέντα εργοστάσια λένε πως τα αφεντικά τους είδαν την κρίση ως την τέλεια ευκαιρία, ώστε να καθαρίσουν τα χρέη τους με το να κλείσουν το μαγαζί, να ρευστοποιήσουν σκανδαλωδώς τα περιουσιακά στοιχεία, ν' απολύσουν τους εργάτες και αργότερα να ξεκινήσουν ξανά την παραγωγή με μια νέα εταιρία. Αυτό συνέβη στην περίπτωση της Arrufat και φαίνεται να είναι μια παγκόσμια τάση με πολλές εταιρίες να ελπίζουν σε σχέδια απαλλαγής, ώστε να ξανανοίξουν το μαγαζί. Όλες αυτές οι νεοσχηματισμένες κοπερατίβες ισχυρίζονται ότι επηρεάστηκαν και εμπνεύστηκαν από τις προηγούμενες εμπειρίες εργατικής αυτοδιαχείρισης στη χώρα. «Τα άλλα εργοστάσια που έχουν καταληφθεί από εργάτες μας γεμίζουν ελπίδα ότι μπορούμε να κερδίσουμε τη μάχη», λέει η Mirta Solis, μια πεπειραμένη σοκολατοποιός. Ουσιαστικά, το εργατικά διαχειριζόμενο ξενοδοχείο BAUEN στο κέντρο του Μπουένος Άιρες έχει αποτελέσει το χώρο προσγείωσης ή, θα μπορούσε να πει κανείς, το κέντρο εκτόξευσης για πολλές από αυτές τις καταλήψεις εργοστασίων. Εργάτες που αποφάσισαν να καταλάβουν τη μονάδα τους, έρχονται στο, κατειλημμένο από το 2003, ξενοδοχείο BAUEN για να λάβουν νομικές συμβουλές και πολιτική στήριξη. Η FACTA (Ομοσπονδία Εργατικών Αυτοδιαχειριζόμενων Κοπερατίβων Αργεντινής) έχει παίξει ένα σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη των κοπερατίβων. Η FACTA, που ιδρύθηκε το 2007, αποτελείται από περισσότερες από 70 εργατικές αυτοδιαχειριζόμενες κοπερατίβες, πολλές από τις οποίες είναι προϊόντα εργατικών καταλήψεων και άλλες προϊόντα κινήσεων εργατικής ιδιοκτησίας εμπνευσμένων από το φαινόμενο των ανακτηθέντων επιχειρήσεων. Ο σκοπός της FACTA είναι το να ενώσει τις κοπερατίβες ώστε να μπορούν να αντεπεξέλθουν συλλογικά στις θεσμικές, πολιτικές και νομικές προκλήσεις καθώς και σε αυτές της αγοράς• η ιδέα είναι ότι 70 κοπερατίβες ενωμένες μπορούν να διαπραγματευθούν καλύτερα με κρατικούς εκπροσώπους, θεσμικούς φορείς και άλλες εταιρίες. Η FACTA προσφέρει επίσης μια ταυτότητα. Για τον Adria Cerrano, από την Arrufat, το έργο της FACTA έχει βοηθήσει τα προσφάτως καταληφθέντα εργοστάσια στο να οργανωθούν νομικά και ως κοπερατίβες. «Πραγματοποιούσαμε κατάληψη χωρίς να ξέρουμε τι να κάνουμε και εργάτες από το BAUEN, που αποτελεί μέρος της FACTA, ήρθαν και μας πρόσφεραν μεγάλη υποστήριξη. Αποφασίσαμε να ζητήσουμε το δικηγόρο της FACTA για τη νομική μας εκπροσώπηση». Ιστορία ουτοπίας Η Arrufat δεν είναι ήδη μια ουτοπία, αλλά τουλάχιστον οι εργάτες δίνουν μάχη για τα δικαιώματά τους. «Εργάστηκα σε αυτό το εργοστάσιο για 25 χρόνια. Έχασα μέρος του σώματός μου μέσα στο εργοστάσιο, γιατί έχασα το χέρι μου καθώς δούλευα σε αυτή τη μονάδα. Αυτό είναι που με κάνει να κάνω θυσίες και να εργάζομαι για το σχηματισμό της κοπερατίβας και να παράγω». Θέτουν ένα παράδειγμα για τους εργάτες ανά τον κόσμο, ότι με άμεση δράση και καταλήψεις μπορούν να αποτρέψουν εταιρίες από το να χρησιμοποιήσουν την κρίση ως δικαιολογία για περαιτέρω εκμετάλλευση των εργατών και να επιβάλλουν αχρείαστες περικοπές με την ελπίδα να πετύχουν απαλλαγή χρεών. Η κυβέρνηση θα έπρεπε να βοηθήσει αυτές τις εμπειρίες εργατικής αυτοδιαχείρισης και να τους χορηγήσει τις ίδιες παροχές και επιδοτήσεις που λαμβάνουν οι καπιταλιστικές εταιρίες. Και αν ο Τσάρλι, ή οποιοδήποτε άλλο αφεντικό, θέλει να εγκαταλείψει το εργοστάσιό του, αφήστε τους! Οι εργάτες, όμως, έχουν το δικαίωμα να συνεχίσουν την εργασία τους με αξιοπρέπεια. «Ίσως μια μέρα η ιστορία μας να συμπεριληφθεί σε ένα κεφάλαιο πάνω στην ιστορία της εργατικής τάξης όπου μια ομάδα εργατών καταλαμβάνουν μια μονάδα και ξεκινούν να παράγουν», είπε ο Adrian, μετά το θρήνο για την απώλεια του χεριού του στο εργοστάσιο υπό την καπιταλιστική επίβλεψη. Και τα κατειλημμένα εργοστάσια στην Αργεντινή κάνουν ακριβώς αυτό: γράφουν ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία της εργατικής τάξης, στέλνουν το μήνυμα ότι οι εργάτες μπορούν να κάνουν αυτό το όποιο δεν ενδιαφέρονται να κάνουν οι καπιταλιστές, δημιουργούν δουλειές και αξιοπρέπεια για τους ανθρώπους. Η Marie Trigona είναι συγγραφέας, ραδιοφωνική παραγωγός και κινηματογραφίστρια με βάση της την Αργεντινή. Την περίοδο αυτή γράφει ένα βιβλίο πάνω στην εργατική αυτοοργάνωση στη Λατινική Αμερική που θα εκδοθεί από τις εκδόσεις AK Press. Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί της στο: mtrigona@msn.com Μετάφραση: Δημήτρης Γάκης |
Χρησιμοποιείτε Yahoo!
Βαρεθήκατε τα ενοχλητικά μηνύ ματα (spam); Το Yahoo! Mail διαθέτει την καλύτερη δυνατή προστασία κατά των ενοχλητικών μηνυμάτων
http://login.yahoo.com/config/mail?.intl=gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου