| Η Αποθέωση της Ανθρώπινης Κρίσης Δημήτρης Κωνσταντίνου Όλοι μας πάσχουμε από την εμμονή του μέσου και της διαδικασίας. Ο σκοπός, αφού αγίασε τα μέσα, χάθηκε από προσώπου γης και στη θέση του υψώθηκε απειλητικά η διαδικασία πάνω από τον άνθρωπο ως άλλος Μολώχ. Έτσι κι αλλιώς, ο άνθρωπος πάντα κάτι βρίσκει για να λουφάξει κάτω από την ψυχρή σκιά του. Είναι σιχαμερό, αλλά συνήθως δε βλέπουμε πίσω από την ασημαντότητα του μέσου. Από βλαστάρια μαθαίνουμε γράμματα, για να μην αγαπήσουμε τη μάθηση. Προκειμένου να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις γονιών και εργοδοτών αργότερα, χρειάζεται να μπει στο πετσί μας η διαδικασία, να μάθουμε να ακολουθούμε τυφλά χωρίς κρίση. Ρομποτικά. Είναι το κλειδί της κατοπινής επιτυχίας μαζί με την αλφαβήτα και τους αριθμούς. Η ανάλατη γνώση διδάσκεται από νωρίς και κανείς δε νοιάζεται αν μισήσουμε την μάθηση καθαυτή. Από κει και μετά, η γόνιμη γνώση, κάθε εγκεφαλική ικμάδα, αποφεύγεται αντανακλαστικά. Σκονάκι, αντιγραφή και γλείψιμο. Η δίψα για τη γνώση, η καλλιέργεια της σκέψης ως σκοπός της όποιας παιδείας μας ήταν ξεχασμένη από την αρχή. Αλλά έτσι βολεύει. Γιατί αργότερα μας θέλουν να πιπιλάμε τις γλυκόπικρες φλούδες που μας ταΐζουν οι κοινοβουλευτικοί, φτύνοντας πού και πού, αλλά ξεχνώντας πάντα την ουσία: ότι η ύπαρξή τους είναι περιττή και καταπιεστική. Όλοι βολεύονται· γίνεται σούσουρο για τα βρώμικα της κάθε φατρίας και όχι για το σύστημα που ζέχνει. Και όταν έρθει η ώρα της ανεργίας και της πείνας, στη διαδικασία θα στραφούμε και πάλι. Θα σκύψουμε πάνω της σα σύγχρονοι βραχμάνοι, να την ακροαστούμε, να τη χαϊδέψουμε, να τη λαδώσουμε, να τη μεταρρυθμίσουμε, να της αλλάξουμε το όνομα, αλλά όχι να της αλλάξουμε τα φώτα. Δε γεννηθήκαμε μύωπες, αρρωστήσαμε στη διαδρομή. Πάσχουμε από όραση επιδερμική. Κοντόφθαλμοι. Όταν χωλαίνει το πράγμα, ξέρουμε τη λύση: νέους νόμους και διατάγματα· ούτε λόγος για τις ρίζες του προβλήματος. Και η καταστροφή αναβάλλεται. Πρόκειται για ερωτική σχέση. Μάθαμε να μη βλέπουμε πίσω από τα μέσα, ξεμείναμε από σκοπούς και βολευόμαστε με τη λαγνεία της διαδικασίας. Τη μελετάμε και τη σπουδάζουμε. Φασισμός, σταλινισμός, καπιταλισμός είναι το ίδιο πράγμα: η επικράτηση της διαδικασίας εις βάρος μας. Για να μη μείνει χώρος για την κρίση μας. Ο θεσμός στο απυρόβλητο. Απ' όπου κι αν προέρχεται. Κάθε σύστημα, το ίδιο ένα μέσο, θεοποιεί τις διαδικασίες του. Φτιάχτηκε για να εξυπηρετήσει ένα σκοπό, αλλά τελικά ανακαλύπτει ότι ο σκοπός απειλεί την ίδια του την ύπαρξη. Τον εξαφανίζει και τη θέση του παίρνει η γραφειοκρατία· ουρές και ξεφλουδισμένοι τοίχοι.
Δυστυχώς, η φύση μας μέχρι τώρα δεν κατάφερε να ξεφύγει από τη διαρκή απορρόφηση του μέσου. Η διαρκής λογική διεργασία και απόφαση κουράζει, η διαδικασία μας έλκει και βρήκαμε λέξη γι' αυτούς που κοιτάνε το φεγγάρι και όχι το χέρι που το δείχνει: σεληνιασμένοι. Έτσι κι αλλιώς, μέσα και σκοποί αλληλοδιαπλέκονται. Οι σκοποί αποτελούν μέσα γι' αυτά που έπονται και τα μέσα είναι από μόνα τους ενδιάμεσοι σκοποί. Όλα αυτά είναι εργαλεία μας. Η ουσία είμαστε εμείς και όχι οι θεσμοί μας. Η διαδικασία είναι α-νόητη, εφόσον της στερήσουμε το δικό μας σκοπό. Ελευθερία, όμως, είναι το αντίθετο: η διαδικασία στην υπηρεσία μας, η αποθέωση της ανθρώπινης κρίσης. Χωρίς μοτίβα, η συνεχής πρωτοβουλία ανά πάσα στιγμή, η αδιάκοπη αμφισβήτηση, η ασταμάτητη δημιουργία και κατά βούληση δολοφονία των προηγούμενων θεσμών. Κι όποιος αντέξει. ΟΙ ΒΑΡΒΑΡΟΙ ΠΡΟ ΤΩΝ ΠΥΛΩΝ Τζορτζ Μονμπάιοτ Γιατί έχει «ξεφύγει» τόσο η αστυνόμευση στη Βρετανία; Η κύρια αιτία της δυστυχίας του ανθρώπου είναι ότι έχει μάθει να κάθεται ήσυχα στο δωματιάκι του. Αν οι ανάγκες μας δεν ικανοποιούνται και η δικαιοσύνη δεν επιτυγχάνεται, αυτό οφείλεται στο ότι δεν είμαστε έτοιμοι να αφήσουμε τα σπίτια μας και να διεκδικήσουμε την αλλαγή. Ο Μπλεζ Πασκάλ («η μοναδική αιτία της δυστυχίας του ανθρώπου είναι το ότι δεν ξέρει πώς να καθίσει ήσυχα στο δωμάτιό του») δε θα μπορούσε να ΄ναι περισσότερο λάθος. Δεν πεθαίνουμε από πείνα, δε φυλακιζόμαστε αυθαίρετα, μπορούμε να ψηφίζουμε, να ταξιδεύουμε, να διαβάζουμε και να γράφουμε ό,τι θέλουμε χάριν του πολιτικού ακτιβισμού των προηγούμενων γενεών. Σχεδόν όλα τα μέλη του κοινοβουλίου, όταν πιεστούν, θα το αναγνωρίσουν αυτό. Χωρίς τη λαϊκή διαμαρτυρία, δε θα γίνονταν μέλη του κοινοβουλίου. Ωστόσο, ενώ οι άνθρωποι αυτής της χώρας παραμένουν τόσο ήπιοι και ειρηνικοί όσο ήταν πάντα, τα μέλη του κοινοβουλίου μας έχουν εισηγηθεί μια ευρύτερη από ποτέ (από την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου) κλίμακα κατασταλτικών μέτρων. Μια μακρά λίστα νόμων – ο νόμος προστασίας από παρενόχληση του 1997, ο τρομοκρατικός νόμος του 2000, ο νόμος ρύθμισης των ανακριτικών εξουσιών, ο νόμος περί σοβαρών εγκλημάτων και αστυνόμευσης του 2005 και πολλοί άλλοι – μεταχειρίζονται ειρηνικούς διαδηλωτές σαν να ήταν ανθρωποκυνηγοί, βάνδαλοι, μπράβοι και τρομοκράτες. Χιλιάδες ακίνδυνοι, ευαισθητοποιημένοι για τα κοινά άνθρωποι, έχουν τώρα αποκτήσει ποινικό μητρώο. Αυτή η νομοθεσία έχει ενισχυθεί από την αστυνόμευση, που γίνεται πιο επιθετική και παρεμβατική κάθε μήνα που περνάει. Οι αστυνομικές επιθέσεις κατά των διαδηλώσεων για το G20 είναι μόνο η πιο πρόσφατη έκφραση αυτής της αυξανόμενης κρατικής βίας (η οργάνωση Climate Camp έχει προσφύγει στο δικαστήριο αμφισβητώντας τη νομιμότητα των επιθέσεων αυτών). Γιατί συμβαίνει αυτό; Πριν προσπαθήσω να απαντήσω σ' αυτό, επιτρέψτε μου να σας δώσω μια ιδέα για το πόσο αλλόκοτη έχει γίνει η αστυνόμευση στη Βρετανία. Πριν μερικές εβδομάδες, όπως ο καθένας στην Κεντρική Ουαλία, έλαβα μια αναφορά για την τοπική αστυνόμευση από την Περιφερειακή Αστυνομική Διεύθυνση. Περιείχε ένα κεφάλαιο με τον τίτλο: «Τρομοκρατία και εγχώριος εξτρεμισμός» και μεταξύ άλλων διάβασα: «…Το καθήκον που έχουμε αναλάβει δεν είναι αποκλειστικά εστιασμένο στην απειλή από τη διεθνή τρομοκρατία. Δίνουμε, επίσης, σημασία στην πιθανή απειλή που μπορούν να αποτελέσουν εγχώριοι εξτρεμιστές και διαδηλωτές». Υπέβαλα αίτημα για ελεύθερη πρόσβαση στις πληροφορίες, ώστε να προσπαθήσω να ανακαλύψω τι σήμαινε αυτό. Τι είδους απειλή συνιστούν οι διαδηλωτές; Μόλις ενημερώθηκα από την αστυνομία ότι δε σκοπεύουν να μου απαντήσουν μέσα στο προβλεπόμενο από το νόμο χρονικό διάστημα ή να μου πουν πότε θα το κάνουν. Φυσικά θα παραπονεθώ και (το 2019 ή κάτι τέτοιο) θα σας ενημερώσω για το αποτέλεσμα. Όμως ο Πολ Μομπς του Free Range Network ίσως έχει βρει αυτό που δείχνει να είναι μια εξήγηση. Κάτω από τον τίτλο «Προστατεύοντας τη χώρα και από την τρομοκρατία και από τον εγχώριο εξτρεμισμό», ο ιστότοπος της ουαλικής αστυνομίας επαναλαμβάνει την ατάκα σχετικά με τους εγχώριους εξτρεμιστές και διαδηλωτές. Σ' αυτό το πλαίσιο, η αστυνομική δύναμη επαινέθηκε για το χειρισμό της υπόθεσης που αφορούσε τη σφαγή αυτού που στη θρησκευτική κοινότητα Scanda Vale του Κάρμαρ-θενσάιρ θεωρούνταν ως ιερό ζώο. Μπορεί να το θυμάστε: αυτή η ινδική κοινότητα προσπάθησε να εμποδίσει την κυβέρνηση να σφαγιάσει τον ταύρο Σάμπο όταν διαπιστώθηκε ότι πάσχει από φυματίωση. Οι υπερασπιστές του προσέφυγαν στα δικαστήρια και υπέβαλαν αίτημα έφεσης. Όταν αυτή απορρίφθηκε, άρχισαν να τραγουδούν και να προσεύχονται. Αυτό είναι όλο. Ο Μομπς ανακάλυψε επίσης μια ανακοίνωση που κυκλοφόρησε στα ουαλικά αστυνομικά τμήματα στο τέλος του προηγούμενου χρόνου, η οποία προσδιόριζε «τις νέες προκλήσεις και αλλαγές» τις οποίες έχει να αντιμετωπίσει σήμερα η αστυνομία. Κάτω από τον τίτλο «Περιβαλλοντικές» αναφέρονται μόνο δύο κατηγορίες: συμφόρηση διώξεων και «οικο-τρομοκρατία». Η οικο-τρομοκρατία είναι μία κατηγορία που επανειλημμένως προσάπτεται στο περιβαλλοντικό κίνημα κυρίως από τους λομπίστες των ορυκτών καυσίμων. Ωστόσο, από όσο μπόρεσα να βρω, τα τελευταία 30 χρόνια ή παραπάνω, στη Μεγάλη Βρετανία, στον αγώνα προστασίας του περιβάλλοντος δεν υπάρχει ούτε μία αναφερθείσα περίπτωση προμελετημένης προσπάθειας άσκησης βίας σε ανθρώπους. Οπότε, τι εννοεί η αστυνομία με τον όρο οικο-τρομοκρατία; Φαίνεται ότι αναφέρεται σε οποιαδήποτε ενέργεια υπέρ του περιβάλλοντος η οποία είναι ριζοσπαστικότερη από το να γράφεις γράμματα προς τα μέλη του κοινοβουλίου. Η Ένωση Των Διευθυντών Αστυνομίας (ACPO) αυτή τη στιγμή διευθύνει τρεις μονάδες, των οποίων ο σκοπός είναι η αντιμετώπιση ενός άλλου φαινομένου που δεν έχει ποτέ προσδιοριστεί: του εγχώριου εξτρεμισμού. Αυτές οι μονάδες είναι: η Εθνική Εξτρεμιστική Τακτική Οργανωτική Μονάδα (NETCU), η Ουαλική Εξτρεμιστική και Αντιτρομοκρατική Μονάδα και η Εθνική Μονάδα Πληροφοριών για τη Δημόσια Τάξη. Επειδή η ACPO δεν είναι δημόσια υπηρεσία αλλά ιδιωτική περιορισμένης ευθύνης, τα τρία σώματα εξαιρούνται από τους νόμους που προβλέπουν την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στα αρχεία τους καθώς και από άλλα είδη δημόσιας λογοδοσίας, παρόλο που χρηματοδοτούνται από την κυβέρνηση και απασχολούν αξιωματικούς της αστυνομίας από τοπικά αστυνομικά τμήματα. Έτσι, είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς ακριβώς το τι κάνουν, πέρα από το να δυσφημούν ειρηνικούς διαδηλωτές. Έγραψα ένα άρθρο το Δεκέμβρη σχετικά με τις συκοφαντίες που δημοσιεύτηκαν από τη NETCU, οι οποίες περιέγραφαν ως «εγχώρια εκστρατεία των εξτρεμιστών» την προσπάθεια των αγροτών τού Οξφορντσάιρ να εμποδίσουν με ειρηνικό τρόπο μια εταιρεία ρεύματος να γεμίσει την τοπική τους λίμνη με αιωρούμενη στάχτη. Η NETCU επεδίωξε επίσης να συκοφαντήσει ειρηνικούς διαδηλωτές, την Greenpeace και το Climate Camp, με την ίδια κατηγορία. Η ιστοσελίδα της NETCU χάθηκε από το Δίκτυο την ημέρα που δημοσιεύτηκε το άρθρο μου και από τότε δεν αναρτήθηκε ξανά. Τελικά, όμως, έχουμε μόνο αποσπασματικές αποδείξεις τού τι άλλο μαγειρεύουν αυτά τα τρία αστυνομικά σώματα που δε χρειάζεται να λογοδοτούν σε κανέναν. Φαίνεται ότι έχουν υιοθετήσει το ρόλο που κάποτε διαδραμάτιζε η αντι-ανατρεπτική εκστρατεία του Ειδικού Σώματος, το οποίο κατασκόπευε τους ακτιβιστές των Εργατικών, συμπεριλαμβανομένων των Τζακ Στρο και Πίτερ Μέντελσον (δυστυχώς οι κατάσκοποι απέτυχαν να τους βγάλουν από τη μέση όσο ήταν ακόμη καιρός). Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο Πολ Μομπς στη νέα του αναφορά για τις αδιαφανείς αστυνομικές δυνάμεις της Βρετανίας, σήμερα φαίνεται ότι τα κίνητρα της αστυνομίας δεν ξεκινούν από κομματική πολιτική προκατάληψη αλλά από εχθρική διάθεση προς όλες τις απόψεις οι οποίες δεν αντανακλούν την επίσημη συναίνεση. Ο Μομπς ισχυρίζεται ότι η κυρίαρχη πολιτική στη Βρετανία δεν μπορεί να ανταποκριθεί στα πραγματικά προβλήματα, όπως η ανισότητα σε παγκόσμιο και εθνικό επίπεδο, η οικονομική κατάρρευση, η εξάντληση των φυσικών πόρων και η κλιματική αλλαγή. Κάθε πολιτική που δεν εγκρίνει τη φιλελεύθερη οικονομική συναίνεση, που αμφισβητεί την προσήλωση στον πλούτο ή τη δύναμη ή που δε δέχεται ότι η ανάπτυξη και ο καταναλωτισμός μπορούν να διατηρηθούν στο διηνεκές θεωρείται εκτός ορίων. Όπως ακριβώς οι σουφραζέτες καταπιέστηκαν γιατί οι ιδέες τους - όχι οι πράξεις τους - αποτελούσαν απειλή για το κράτος, έτσι και η κυβέρνηση και η αστυνομία πρέπει να καταπνίξουν τις νέες επικίνδυνες αλήθειες. Το κράτος, με το να συμπεριφέρεται στους διαδηλωτές σαν να ήταν εγχώριοι τρομοκράτες, περιθωριοποιεί αυτά για τα οποία αγωνίζονται: αν οι άνθρωποι είναι εξτρεμιστές, οι απόψεις τους πρέπει κι αυτές να είναι εξτρεμιστικές. Σε μια κατ' όνομα δημοκρατία, η καταστολή δεν μπορεί να λειτουργήσει εάν πρέπει να δίνει λόγο για τις πράξεις της. Έτσι το κράτος χρησιμοποιεί τις αστυνομικές μονάδες, οι οποίες εξαιρούνται από το δημόσιο έλεγχο. Είμαι σίγουρος ότι ο Μομπς έχει δίκιο. Στην κυρίαρχη πολιτική δεν υπάρχει χώρος γι' αυτούς που έχουν διαφορετικές απόψεις. Πρόσφατα ένας βουλευτής των Εργατικών που χαίρει σεβασμού και δεν ενεπλάκη στο σκάνδαλο των εξόδων των μελών του Κοινοβουλίου μού είπε: «Αν η πόρτα ήταν ανοιχτή στις νέες ιδέες έστω και μία ίντσα, θα παρέμενα. Όμως είναι ερμητικά κλειστή, γι' αυτό αποσύρομαι στις επόμενες εκλογές». Το κατάφωρα άδικο εκλογικό μας σύστημα, το οποίο ανταποκρίνεται στις ανησυχίες μόνο μερικών χιλιάδων αναποφάσιστων-καιροσκόπων ψηφοφόρων και το οποίο αποκλείει τα μικρά κόμματα, η λυσσαλέα καταστολή κάθε πολιτικής διαφωνίας μέσα στο Κοινοβούλιο από τα κομματικά λυκόσκυλα και τους επιτήδειους εκπροσώπους τύπου, ο νεοφιλελευθερισμός που επιβάλλουν οι εταιρείες και η «Συναίνεση της Ουάσιγκτον» στις κυβερνήσεις, η τρομοκρατία που ασκείται από τις φυλλάδες, όλα αυτά συνδυάζονται για να δημιουργήσουν μια πολιτική κουλτούρα η οποία δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε διαφοροποιημένες πραγματικότητες χωρίς να καταρρεύσει. Αυτό που δεν μπορεί να συμβιβαστεί με το σύστημα πρέπει να κατασταλεί. Η αστυνομία αντιδρά έτσι όπως αντιδρούν όλες οι αστυνομίες: προστατεύοντας τους εντός του συστήματος από αυτούς που είναι εκτός, κρατώντας τούς βάρβαρους μακριά από την πύλη. Η φιλοσοφία της αστυνόμευσης δεν έχει αλλάξει· απλά οι τρόποι της γίνονται περισσότερο βίαιοι καθώς το κάστρο καταρρέει. Μετάφραση: Μιχάλης Παπαδόπουλος Δημοσιεύτηκε στην Guardian στις 29 Μαΐου 2009. Ο Άγνωστος Πόλεμος Μπόρις Καγκαρλίτσκι Ενώ οι οικονομολόγοι συζητούν για το αν η οικονομική κρίση έχει κάνει τον κύκλο της και αρχίζει να υποχωρεί, οι «celebrities» οργανώνουν φανταχτερές βραδιές και οι πολίτες ανησυχούν για τα λιγοστά εισοδήματά τους, ένας αθόρυβος αλλά φριχτός πόλεμος διεξάγεται στους δρόμους. Ομάδες αποτελούμενες από φασίστες και αντιφασίστες συμμετέχουν σε σκληρές συμπλοκές, οι οποίες σπάνια γνωστοποιούνται στο ευρύ κοινό ή στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Εδώ και μερικούς μήνες, φασιστικές ομάδες επιτίθενται σε αλλοδαπούς, σε μειονότητες και σε μετανάστες εργάτες, με αποτέλεσμα να σκοτώνονται αρκετοί άνθρωποι κάθε μήνα. Ακόμα και μέλη αντιφασιστικών οργανώσεων μετριούνται στα δολοφονημένα θύματα. Οι αντιφασίστες αντεπιτίθενται καθώς το κίνημα τους συνεχώς αυξάνεται. Αξίζει να σημειωθεί πως δεν έχει αποδοθεί ούτε ένας φόνος στην αντιφασιστική νεολαία: παρόλο που γίνονται ολοένα και περισσότερο επιθετικοί, υπάρχουν όρια για το που μπορούν να φτάσουν. Στο μεταξύ, ακροδεξιοί έχουν βρει απρόσμενους συμμάχους στις αρχές. Αυτό αποδεικνύεται απ' την υπόθεση στην οποία ο Αλεξέι Ολεσίνοβ κατηγορήθηκε για χουλιγκανισμό και αδίκως ταλαιπωρήθηκε επί μήνες. Η υπόθεση δε δείχνει πολύ πειστική, διότι το «θύμα» δεν εμφανίστηκε ποτέ στο δικαστήριο. Παρόλα αυτά, οι αρχές συνέχισαν να έχουν τον Ολεσίνοβ προφυλακιστέο. Τελικά αρρώστησε λόγω της φυλάκισής του σε κρύο και υγρό κελί καπνιστών, επειδή είχε χρόνια φυματίωση. Τελικά, στην τελευταία ακροαματική διαδικασία, ο Ολεσίνοβ ζήτησε επείγουσα ιατρική περίθαλψη. Οι αρχές των σωμάτων ασφαλείας δεν έδειξαν και μεγάλη προθυμία στο να εξιχνιάσουν τις δολοφονίες των αντιφασιστών, όπως του Αλεξάντερ Ρούκχιν, του Στάνισλαβ Κορεπάνοβ και πολλών άλλων. Ο δικηγόρος Στάνισλαβ Μαρκέλοβ, ο οποίος εκπροσωπούσε μέρος των αριστερών κατηγορούμενων και είχε καταφέρει να κερδίσει ευνοϊκές δικαστικές αποφάσεις, σκοτώθηκε τον Ιανουάριο στη Μόσχα. Οι αρχές χαρακτήρισαν και τους ακραίους επιτιθέμενους και αυτούς που υπερασπίζονταν τους εαυτούς τους ως χούλιγκαν. Ένα περιστατικό, στο οποίο τοποθετήθηκε βόμβα στην κατοικία μιας οικογένειας απ' την Αρμενία, ονομάστηκε «καταστροφή περιουσίας», αν και τραυματίστηκε ένας αστυνομικός όταν αφόπλιζε τη βόμβα. Οι αρχές έκαναν τα στραβά μάτια απέναντι σε διάφορα επεισόδια, όπως στην ανάρτηση πόστερ με ναζιστικά σύμβολα, στις ταραχές που προκλήθηκαν από φανατικές ομάδες και στις προσβολές που ξεστομίστηκαν προς τις μειονότητες. Όσον αφορά τη φασιστική λογοτεχνία, την οποία μπορεί κανείς να προμηθευτεί σχεδόν σε όλα τα περίπτερα της Μόσχας, η ανοχή που δείχνουν οι αρχές είναι απλά συγκινητική. Σε αντίθεση με τη Γερμανία, όπου η τιμωρία είναι δεδομένη για συγγραφείς και διανομείς παρόμοιων εκδόσεων, στη σημερινή Ρωσία η ναζιστική προπαγάνδα λειτουργεί ανεξέλεγκτα. Επιπλέον, οι αρχές δε φαίνεται να εμποδίζουν καθόλου τις ναζιστικές δημόσιες συναντήσεις, αλλά οι αντιφασίστες συχνά αντιμετωπίζουν περιορισμούς και απαγορεύσεις. Το τελευταίο σχετικό περιστατικό συνέβη πρόσφατα στο κλαμπ Plan Β στη Μόσχα, σε μια συναυλία που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το US group Strike, το οποίο είναι παντού γνωστό για τις ριζοσπαστικές, αριστερές του απόψεις. Η αστυνομία απαγόρευσε την είσοδο στο κλαμπ και διεξήγαγε έρευνα. Πάνω από 500 άνθρωποι, πολλοί από τους οποίους είχαν βρεθεί εκεί απλώς για να ακούσουν μουσική, έπρεπε να υπομείνουν το κρύο μέχρι να τελειώσει η έρευνα. Για χάρη της αντικειμενικότητας θα έπρεπε να αναφερθεί ότι τους τελευταίους μήνες τα σώματα ασφαλείας προχώρησαν σε ενέργειες εναντίον των νεοναζιστικών ομάδων. Ορισμένες σημαντικές υποθέσεις λύθηκαν, αν και σ' ένα περίεργο περιστατικό συλλήφθηκε ένας ύποπτος ο οποίος κατάφερε να ξεφύγει από τους φύλακες και να αποδράσει κατά τη διάρκεια της αναπαράστασης του εγκλήματος. Όσο πιο έντονη γίνεται η οικονομική κρίση, τόσο περισσότερο οι αρχές προσπαθούν να καταστείλουν τις όποιες δημόσιες αναταραχές από τα ανεξέλεγκτα στοιχεία της κοινωνίας. Το ερώτημα τίθεται ως εξής: Είναι ικανή η ρωσική κοινωνία να καταλάβει ποιος αποτελεί πραγματική απειλή για την ευημερία της και ποιος όχι; Ο Boris Kagarlitsky εργάζεται στο Ινστιτούτο Συγκριτικών Πολιτικών Σπουδών της Ρωσικής Ακαδημίας Σπουδών. Είναι συγγραφέας των βιβλίων The Thinking Reed, The Dialectic of Hope και The Mirage of Modernisation. Μετάφραση: Αθανασία Τσαπάνη Η Κοινή μας Ελπίδα Ντέιβιντ Γκρέμπερ Απ' ό,τι φαίνεται, έχουμε φτάσει σε αδιέξοδο. Ο καπιταλισμός, όπως τον ξέρουμε, μοιάζει να γκρεμίζεται. Αλλά ενώ τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα κλυδωνίζονται και καταρρέουν, δεν υπάρχει κάποια προφανής εναλλακτική λύση. Η οργανωμένη αντίσταση μοιάζει ασύντακτη και αποσπασματική· το κίνημα για την παγκόσμια δικαιοσύνη έχει γίνει ο ίσκιος του παλιού του εαυτού. Ωστόσο, υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να πιστέψει κανείς ότι, μέσα σε μια γενιά περίπου, ο καπιταλισμός θα πάψει να υπάρχει: για τον απλό λόγο ότι είναι αδύνατον να διατηρείται εσαεί ένας μηχανισμός αέναης ανάπτυξης πάνω σε έναν πεπερασμένο πλανήτη. Απέναντι σε αυτή την προοπτική, η αντανακλαστική αντίδραση – ακόμα και των «προοδευτικών» – είναι, πολύ συχνά, ο φόβος και η προσκόλληση στον καπιταλισμό, επειδή, απλούστατα, δεν μπορούν να φανταστούν μια εναλλακτική λύση που να μην είναι χειρότερη. Το πρώτο ερώτημα που πρέπει να θέσουμε είναι: Πώς συνέβη αυτό; Είναι φυσιολογικό οι άνθρωποι να μην μπορούν να φανταστούν ούτε καν με τι θα μπορούσε να μοιάζει ένας καλύτερος κόσμος; Η απελπισία δεν είναι κάτι φυσιολογικό. Χρειάζεται να καλλιεργηθεί. Προκειμένου να κατανοήσουμε πραγματικά την κατάσταση, θα πρέπει να ξεκινήσουμε με τη διαπίστωση ότι τα τελευταία τριάντα χρόνια γίναμε μάρτυρες της οικοδόμησης ενός τεράστιου γραφειοκρατικού συστήματος για την παραγωγή και τη συντήρηση της απελπισίας, ενός πελώριου μηχανισμού, ο οποίος είναι σχεδιασμένος, πρωτίστως, για να καταστρέψει κάθε ιδέα περί ενδεχόμενων εναλλακτικών εκδοχών του μέλλοντος. Στη ρίζα του φαινομένου βρίσκεται η πραγματικά ψυχαναγκαστική εμμονή των κυρίαρχων να διασφαλίσουν ότι δε θα δούμε κοινωνικά κινήματα να αναπτύσσονται, να ανθούν και να προτείνουν εναλλακτικές δυνατότητες και ότι δε θα δούμε όσους αμφισβητούν τις υφιστάμενες εξουσιαστικές δομές σε καμία περίπτωση να κερδίζουν. Για να επιτευχθεί όμως κάτι τέτοιο, χρειάζεται ένας τεράστιος μηχανισμός, ο οποίος περιλαμβάνει φυλακές, στρατούς, αστυνομικά σώματα, διαφόρων ειδών εταιρείες ιδιωτικής ασφάλειας, εξοπλισμούς αστυνόμευσης και στρατιωτικής κατασκοπείας, καθώς και προπαγανδιστικά εργαλεία κάθε λογής. Τα περισσότερα από τα εξαρτήματα αυτού του μηχανισμού δεν επιτίθενται ευθέως σε αυτές τις εναλλακτικές δυνατότητες, αλλά δημιουργούν ένα διάχυτο κλίμα φόβου, σοβινιστικού κομφορμισμού και καθαρής απελπισίας, κάνοντας έτσι οποιαδήποτε σκέψη για την αλλαγή του κόσμου να φαίνεται σαν μια ανώφελη φαντασίωση. Η διατήρηση αυτού του μηχανισμού μοιάζει να είναι για τους θιασώτες της «ελεύθερης αγοράς» ακόμα πιο σημαντική και από τη διατήρηση μιας βιώσιμης οικονομίας της αγοράς. Πώς αλλιώς να εξηγήσουμε, για παράδειγμα, αυτό που συνέβη στην πρώην Σοβιετική Ένωση, όπου νομίζαμε ότι το τέλος του Ψυχρού Πολέμου θα οδηγούσε στη διάλυση του στρατού και της KGB και στην ανοικοδόμηση των εργοστασίων, ενώ στην πραγματικότητα συνέβη ακριβώς το αντίθετο; Πρόκειται απλώς για ένα ακραίο παράδειγμα της ίδιας διαδικασίας που λαμβάνει χώρα παντού. Από οικονομικής απόψεως, αυτός ο μηχανισμός αποτελεί περιττό φορτίο· όλα αυτά τα όπλα, οι κάμερες παρακολούθησης και τα εργαλεία προπαγάνδας είναι εξαιρετικά δαπανηρά και δεν παράγουν τίποτα στην πραγματικότητα. Ως εκ τούτου, παρασύρουν μαζί τους στον γκρεμό όλο το καπιταλιστικό σύστημα και ίσως τον ίδιο τον πλανήτη. Η διαρκώς κλιμακούμενη διαδικασία της χρηματοπιστωτικής επέκτασης και η ατελείωτη αλυσίδα από χρηματοοικονομικές φούσκες που βιώσαμε είναι άμεση συνέπεια αυτού του μηχανισμού. Δεν αποτελεί σύμπτωση το γεγονός ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν γίνει η μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη («ασφάλειας») στον κόσμο και ταυτόχρονα ο μεγαλύτερος προμηθευτής κίβδηλων χρεογράφων. Αυτός ο μηχανισμός υπάρχει για να κουρελιάζει και να συντρίβει την ανθρώπινη φαντασία, για να καταστρέφει την όποια δυνατότητα να οραματιζόμαστε εναλλακτικές εκδοχές του μέλλοντος. Το αποτέλεσμα είναι ότι το μόνο που μας απομένει να οραματιστούμε είναι ακόμα περισσότερο χρήμα και την εντελώς ανεξέλεγκτη διόγκωση του χρέους. Τι άλλο είναι το χρέος, εξάλλου, παρά φανταστικό χρήμα, η αξία του οποίου δεν μπορεί να ρευστοποιηθεί παρά μονάχα στο μέλλον: μελλοντικά κέρδη, εισπράξεις από την εκμετάλλευση εργατών που δεν έχουν γεννηθεί ακόμη. Το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, με τη σειρά του, συνίσταται στην αγορά και πώληση αυτών των φανταστικών μελλοντικών κερδών. Και από τη στιγμή που κάποιος υποθέτει ότι ο καπιταλισμός θα υπάρχει για πάντα, τότε η μόνη μορφή οικονομικής δημοκρατίας που μπορεί να φανταστεί είναι μια κατάσταση όπου ο καθένας είναι ελεύθερος να επενδύσει στην αγορά – να διεκδικήσει το δικό του μερίδιο στο παιχνίδι της αγοράς και πώλησης φανταστικών μελλοντικών κερδών, ακόμα κι αν αυτά τα κέρδη εξάγονται από τον ίδιο. Η ελευθερία κατάντησε έτσι να σημαίνει το δικαίωμα να έχεις μερίδιο στα κέρδη που απορρέουν από τη μόνιμη υποδούλωσή σου. Και εφόσον η φούσκα είχε χτιστεί πάνω στην καταστροφή των πιθανών μελλοντικών δυνατοτήτων, μόλις κατέρρευσε, φάνηκε – τουλάχιστον προς στιγμήν – σαν να μην είχε απομείνει τίποτα. Η εντύπωση αυτή, όμως, είναι καθαρά προσωρινή. Αν η ιστορία του κινήματος για την παγκόσμια δικαιοσύνη μάς διδάσκει κάτι, είναι ότι μόλις δημιουργηθεί μια ρωγμή, η φαντασία αμέσως θα ξεπηδήσει. Αυτό ουσιαστικά συνέβη στα τέλη της δεκαετίας του '90, όταν για μια στιγμή φάνηκε ότι μπορεί να οδεύαμε προς την παγκόσμια ειρήνη. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τα τελευταία 50 χρόνια, όποτε εμφανίζεται κάποια δυνατότητα για την επίτευξη της ειρήνης, συμβαίνει πάντα το ίδιο: έχουμε την ανάδυση ενός ριζοσπαστικού κοινωνικού κινήματος αφιερωμένου στις αρχές της άμεσης δράσης και της συμμετοχικής δημοκρατίας, που επιδιώκει να αλλάξει ριζικά το ίδιο το νόημα της πολιτικής ζωής. Στο τέλος της δεκαετίας του '50 ήταν το κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων· στο τέλος της δεκαετίας του '70 ήταν το αντιπυρηνικό κίνημα. Αυτή τη φορά συνέβη σε πλανητική κλίμακα και αμφισβήτησε ευθέως τον καπιταλισμό. Τα κινήματα αυτά είναι συνήθως εξαιρετικά αποτελεσματικά. Τέτοια ήταν ασφαλώς η περίπτωση του κινήματος για την παγκόσμια δικαιοσύνη. Λίγοι συνειδητοποιούν ότι ένας από τους βασικούς λόγους που εξαφανίστηκε τόσο σύντομα ήταν επειδή πολύ γρήγορα πέτυχε τους κύριους στόχους του. Κανείς από μας δεν ονειρευόταν, όταν οργανώναμε τις διαμαρτυρίες μας στο Σιάτλ το 1999 ή στις συνεδριάσεις του ΔΝΤ στην Ουάσινγκτον το 2000, ότι μέσα σε μόλις τρία ή τέσσερα χρόνια, η διαδικασία του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου θα είχε καταρρεύσει, ότι οι ιδεολογίες του «ελεύθερου εμπορίου» θα είχαν σχεδόν πλήρως απαξιωθεί, ότι όλες οι νέες εμπορικές συμφωνίες που μας πρότειναν – από τη Μ.Ι.Α. ως το νόμο για τις Ζώνες Ελεύθερου Εμπορίου Βόρειας και Νότιας Αμερικής – θα είχαν ηττηθεί, ότι η Παγκόσμια Τράπεζα θα είχε υπονομευτεί και ότι η εξουσία του ΔΝΤ πάνω στην πλειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού θα είχε ουσιαστικά εξαφανιστεί. Αλλά αυτό ακριβώς συνέβη. Η μοίρα του ΔΝΤ είναι πραγματικά εκπληκτική. Κάποτε ήταν ο φόβος και ο τρόμος των χωρών του Νότου, σήμερα είναι ένα θλιβερό απομεινάρι του παλιού του εαυτού, έχοντας υποστεί τη χλεύη και την απαξίωση και έχοντας καταντήσει να πουλάει τα αποθέματα χρυσού του, ενώ αναζητά απεγνωσμένα μια νέα παγκόσμια αποστολή. Εν τω μεταξύ, το μεγαλύτερο μέρος του «χρέους του Τρίτου Κόσμου» έχει απλώς εξανεμιστεί. Όλα αυτά ήταν άμεσο αποτέλεσμα ενός κινήματος που κατάφερε να κινητοποιήσει την παγκόσμια αντίσταση τόσο αποτελεσματικά, ώστε οι κυρίαρχοι θεσμοί στην αρχή απαξιώθηκαν και, στη συνέχεια, οι κυβερνήσεις των χωρών της Ασίας και ιδιαίτερα της Λατινικής Αμερικής εξαναγκάστηκαν από τους ίδιους τους πληθυσμούς τους να καταγγείλουν την απάτη του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος. Σε μεγάλο βαθμό, ο λόγος για τον οποίο το κίνημα οδηγήθηκε στη σύγχυση ήταν γιατί κανείς μας δεν είχε πιστέψει πραγματικά ότι μπορούσαμε να κερδίσουμε. Φυσικά υπάρχει κι ένας άλλος λόγος. Τίποτε δεν τρομοκρατεί περισσότερο τους κυρίαρχους του κόσμου και ιδιαίτερα τις Ηνωμένες Πολιτείες απ' ό,τι ο κίνδυνος της συμμετοχικής δημοκρατίας από τα κάτω. Κάθε φορά που αρχίζει να αναδύεται ένα αυθεντικά δημοκρατικό κίνημα – και ιδιαίτερα όταν βασίζεται στις αρχές της πολιτικής ανυπακοής και της άμεσης δράσης – η αντίδραση είναι η ίδια: η κυβέρνηση προβαίνει αμέσως σε παραχωρήσεις (ωραία, μπορείτε να έχετε δικαίωμα ψήφου, ωραία, τέρμα τα πυρηνικά) και μετά αρχίζει να υποδαυλίζει τις στρατιωτικές εντάσεις στο εξωτερικό. Το κίνημα τότε αναγκάζεται να μεταμορφωθεί σε αντιπολεμικό, με αποτέλεσμα σχεδόν πάντα να χάνει σε δημοκρατική οργάνωση. Έτσι, το κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων ακολουθήθηκε από το Βιετνάμ, το αντιπυρηνικό κίνημα από τους πολέμους «δι' αντιπροσώπου» στο Ελ Σαλβαδόρ και στη Νικαράγουα, το κίνημα για την παγκόσμια δικαιοσύνη από τον «Πόλεμο ενάντια στην Τρομοκρατία». Σε αυτό το σημείο, όμως, μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε τι ήταν πραγματικά αυτός ο «πόλεμος»: η ατελέσφορη και προφανώς καταδικασμένη προσπάθεια μιας παρακμάζουσας δύναμης να παγκοσμιοποιήσει σε μόνιμη βάση τον ιδιόμορφο συνδυασμό του γραφειοκρατικού πολεμικού μηχανισμού της με τον κερδοσκοπικό χρηματοπιστωτικό καπιταλισμό. Η απότομη κατάρρευση αυτού του σάπιου οικοδομήματος στο τέλος του 2008 οφείλεται, εν μέρει τουλάχιστον, σε ένα κίνημα το οποίο, όμως, μπροστά στο κύμα καταστολής που ακολούθησε την 11η Σεπτεμβρίου σε συνδυασμό με τη σύγχυσή του σχετικά με τον τρόπο συνέχισης του αγώνα μετά την εκπληκτική αρχική επιτυχία του, έμοιαζε σαν να είχε εξαφανιστεί από το προσκήνιο. Φυσικά δεν εξαφανίστηκε πραγματικά. Βρισκόμαστε ξεκάθαρα στα πρόθυρα μιας ακόμη μαζικής αναζωπύρωσης της ανθρώπινης φαντασίας. Δεν πρέπει να είναι τόσο δύσκολο. Τα περισσότερα στοιχεία είναι ήδη εδώ. Το πρόβλημα είναι ότι δεν είμαστε πια σε θέση να τα δούμε, δεδομένου ότι οι αντιλήψεις μας έχουν αποπροσανατολιστεί εξαιτίας δεκαετιών επίμονης προπαγάνδας. Ας πάρουμε τον όρο «κομμουνισμός». Σπάνια ένας όρος έχει διασυρθεί σε τέτοιο βαθμό. Η καθιερωμένη αντίληψη την οποία δεχόμαστε αψήφιστα, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, είναι ότι ο κομμουνισμός σημαίνει κρατικό έλεγχο της οικονομίας και αυτό είναι ένα αδύνατο ουτοπικό όνειρο επειδή η ιστορία έχει απλά δείξει ότι «δε δουλεύει». Έτσι, ο καπιταλισμός, αν και δυσάρεστος, παρουσιάζεται ως η μόνη εναπομένουσα επιλογή. Αλλά στην πραγματικότητα ο κομμουνισμός είναι κάθε κατάσταση όπου οι άνθρωποι δρουν σύμφωνα με την αρχή: «από τον καθένα ανάλογα με τις δυνατότητές του, στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του», που είναι ακριβώς ο τρόπος με τον οποίο ενεργεί πάντοτε ο κάθε άνθρωπος όταν δουλεύει μαζί με άλλους για την επίτευξη ενός στόχου. Όταν δυο άτομα επισκευάζουν ένα σωλήνα και ο ένας λέει «μπορείς να μου δώσεις το κλειδί» ο άλλος δεν απαντάει «και τι θα κερδίσω απ' αυτό;» (Αυτό συμβαίνει αν πραγματικά θέλουν να επισκευαστεί ο σωλήνας). Αυτό συμβαίνει ακόμη κι αν τυχαίνει να δουλεύουν για τις Bechtel ή Citigroup: εφαρμόζουν τις αρχές του κομμουνισμού γιατί είναι το μόνο πράγμα που πραγματικά δουλεύει. Αυτός είναι επίσης ο λόγος που ολόκληρες πόλεις ή χώρες επιστρέφουν σε πρόχειρες αλλά αποτελεσματικές, κομμουνιστικές δομές σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών ή κατάρρευσης της οικονομίας (θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι σε τέτοιες συνθήκες οι αγορές και οι ιεραρχικές εξουσιαστικές δομές αποτελούν πολυτέλεια που δεν μπορούμε να αντέξουμε). Όσο περισσότερη δημιουργικότητα απαιτείται, τόσο περισσότεροι άνθρωποι χρειάζεται να αυτοσχεδιάσουν για μια δεδομένη δουλειά και είναι πιθανότερο το αποτέλεσμα να είναι μια κομμουνιστική δομή που διέπεται από μεγαλύτερη ισότητα: γι' αυτό το λόγο ακόμη και ρεπουμπλικάνοι μηχανικοί λογισμικού, όταν προσπαθούν να εφεύρουν νέες ιδέες, σχηματίζουν μικρές δημοκρατικές κολεκτίβες. Μόνο όταν η εργασία είναι προκαθορισμένη και βαρετή – όπως συμβαίνει στις γραμμές παραγωγής - είναι δυνατό να εφαρμοστούν πιο εξουσιαστικές, ακόμη και φασιστικές μορφές κομμουνισμού. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι ακόμη και ιδιωτικές εταιρίες, εσωτερικά, είναι οργανωμένες κομμουνιστικά. Ο κομμουνισμός είναι ήδη εδώ. Το ερώτημα είναι πώς θα εκδημοκρατιστεί περαιτέρω. Ο καπιταλισμός, με τη σειρά του, είναι μόνο ένας πιθανός – και, όπως γίνεται ολοένα και πιο ξεκάθαρο, κυρίως καταστροφικός - τρόπος διαχείρισης του κομμουνισμού. Χρειάζεται να βρούμε έναν καλύτερο τρόπο και καλό θα ήταν αυτός να μη μας φέρνει τόσο συστηματικά σε συνεχή σύγκρουση. Όλο αυτό μας βοηθάει να καταλάβουμε ευκολότερα γιατί οι καπιταλιστές επιθυμούν να διοχετεύουν υπερβολικούς πόρους σε ένα ανεπαρκές κατασκεύασμα. Ο καπιταλισμός δεν είναι μόνο ένα μέτριο σύστημα διαχείρισης του κομμουνισμού: έχει μια τάση περιοδικά να οδηγείται σε κρίση. Κάθε φορά που συμβαίνει αυτό, όσοι έχουν κέρδος από τον καπιταλισμό πρέπει να πείσουν όλους - και περισσότερο τους τεχνικούς, τους γιατρούς, τους δασκάλους, τους ερευνητές και τους διεκπεραιωτές ασφαλιστικών υποθέσεων - ότι πραγματικά δεν υπάρχει άλλη επιλογή από το να επαναφέρουν τα πράγματα όπως ήταν πριν, σε μια παρόμοια κατάσταση. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι που θα καταλήξουν να κάνουν τελικά την δουλειά θα αναλάβουν να επανοικοδομήσουν ένα σύστημα που δεν τους αρέσει πραγματικά, παρόλο που όλοι έχουν τουλάχιστον μια θολή υποψία, που έχει τις ρίζες της στις αμέτρητες καθημερινές εμπειρίες κομμουνισμού, ότι μπορούν να δημιουργήσουν ένα σύστημα τουλάχιστο λιγότερο βλακώδες και άδικο. Αυτό γιατί, όπως έδειξε και το μεγάλο κραχ του 1929, η ύπαρξη οποιασδήποτε λογικής εναλλακτικής - ακόμη και μιας τόσο αμφίβολης όσο η Σοβιετική Ένωση το 1930 - μπορεί να μετατρέψει μια οικονομική ύφεση σε μια προφανή πολιτική κρίση που δεν μπορεί να επιλυθεί. Αυτοί που επιθυμούν να ανατρέψουν το σύστημα έχουν μάθει, με τον πλέον άσχημο τρόπο, ότι δεν μπορούν να εναποθέσουν τις ελπίδες τους στα κράτη. Αντίθετα, τη τελευταία δεκαετία έχουμε δει την ανάπτυξη χιλιάδων δομών αλληλοβοήθειας, οι περισσότερες από τις οποίες δεν έφτασαν ποτέ στα ραντάρ των παγκόσμιων μέσων ενημέρωσης. Το φάσμα αποτελείται από μικρές συλλογικότητες και οργανισμούς μέχρι μεγάλα αντικαπιταλιστικά εγχειρήματα, αρχιπελάγη από κατειλημμένα εργοστάσια στην Παραγουάη ή την Αργεντινή ή από αυτοοργανωμένες φυτείες τσαγιού και ιχθυοκαλλιέργειες στην Ινδία, αυτόνομα ινστιτούτα στην Κορέα, εξεγερμένες κοινότητες στην Τσιάπας ή στη Βολιβία, ενώσεις ακτημόνων γεωργών, καταλήψεις κτιρίων, γειτονιές, ενώσεις που ξεπηδούν σχεδόν παντού όπου η κρατική εξουσία και το παγκόσμιο κεφάλαιο φαίνεται να έχουν διαφορετικά σχέδια από αυτές. Μπορεί να μην έχουν σχεδόν καθόλου ιδεολογική ενότητα και πολλές δε γνωρίζουν καν για την ύπαρξη των άλλων, αλλά όλες σηματοδοτούνται από την κοινή επιθυμία να καταλύσουν τη λογική του κεφαλαίου. Και σε πολλά μέρη αρχίζουν να συνενώνονται. «Οικονομίες αλληλεγγύης» υπάρχουν σε κάθε ήπειρο, σε τουλάχιστον 80 διαφορετικές χώρες. Είμαστε στο σημείο όπου μπορούμε να ξεκινήσουμε να συλλαμβάνουμε το πώς αυτές μπορούν να συνενωθούν σε παγκόσμιο επίπεδο, δημιουργώντας νέες μορφές που θα οδηγήσουν σε έναν αυθεντικό επαναστατικό πολιτισμό. Οι ορατές εναλλακτικές προτάσεις κλονίζουν την αίσθηση του αναπόφευκτου, ότι το σύστημα πρέπει απαραίτητα να επανέλθει στην ίδια μορφή που είχε πριν – γι' αυτό είναι καίριο για την παγκόσμια διακυβέρνηση να τις εξαφανίσει ή, όταν αυτό δεν είναι δυνατό, να είναι σίγουρη ότι κανένας δε θα μάθει γι' αυτές. Αν, όμως, είμαστε ενήμεροι, τότε μπορούμε να δούμε όλα όσα ήδη κάνουμε από μια άλλη οπτική. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι είμαστε όλοι κομμουνιστές όταν δουλεύουμε σε συλλογικά πρότζεκτ, είμαστε όλοι αναρχικοί όταν επιλύουμε τις διαφορές μας χωρίς τη μεσολάβηση δικηγόρων ή της αστυνομίας, είμαστε όλοι επαναστάτες όταν κάνουμε κάτι αυθεντικά καινούριο. Κάποιος μπορεί να διαφωνήσει: η επανάσταση δεν πρέπει να αυτοπεριοριστεί σε αυτό. Είναι αλήθεια. Από την άποψη αυτή, οι μεγάλες στρατηγικές αντιπαραθέσεις στην πραγματικότητα μόλις ξεκίνησαν. Ωστόσο, έχω να προτείνω κάτι: για τουλάχιστον πέντε χιλιάδες χρόνια, τα λαϊκά κινήματα είχαν την τάση να βάζουν στο επίκεντρο των αγώνων τους το χρέος – κι αυτό πολύ πριν υπάρξει καπιταλισμός. Υπάρχει λόγος γι' αυτό. Το χρέος είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος που χρησιμοποιήθηκε ποτέ για να κάνει σχέσεις που βασίζονται στη βία και την ανισότητα να εμφανίζονται σωστές και ηθικές σε όλους. Όταν το κόλπο δε λειτουργεί πια, τα πάντα εκρήγνυνται. Όπως συμβαίνει τώρα. Σαφώς, το χρέος έχει αποδειχθεί ότι είναι η μεγαλύτερη αδυναμία του συστήματος, το σημείο που ξεφεύγει από οποιονδήποτε έλεγχο. Προσφέρει, επίσης, ατελείωτες δυνατότητες για οργάνωση. Ορισμένοι μιλάνε για απεργία ή για συνασπισμό των χρεωμένων ανθρώπων.
Ίσως να γίνει κι αυτό, αλλά για αρχή μπορούμε να αγωνιστούμε κατά των εξώσεων: να δεσμευτούμε, γειτονιά με γειτονιά, ότι θα υποστηρίξουμε ο ένας τον άλλο, αν κάποιος από εμάς εκδιωχτεί από το σπίτι του. Το κέρδος δεν είναι μόνο ότι θα αμφισβητηθεί το καθεστώς του χρέους αλλά και ότι θα χτυπηθεί το κύτταρο του καπιταλισμού – η ηθική του θεμελίωση. Σήμερα αποκαλύπτεται ότι πρόκειται για μια συλλογή από αθετημένες υποσχέσεις – αλλά με τον τρόπο αυτό δημιουργείται μια νέα υπόσχεση. Ένα χρέος σε τελική ανάλυση είναι μόνο αυτό: μια υπόσχεση, και ο σύγχρονος κόσμος είναι γεμάτος από υποσχέσεις που δεν τηρήθηκαν. Θα μπορούσε κανείς να θίξει εδώ την υπόσχεση που μας έδωσε το κράτος ότι αν εγκαταλείψουμε κάθε δικαίωμα να διαχειριζόμαστε συλλογικά τις υποθέσεις μας, θα πρέπει τουλάχιστο να μας παρέχεται μια στοιχειώδης ασφάλεια για τη ζωή μας. Ή την υπόσχεση που μας έδωσε ο καπιταλισμός: ότι θα μπορούμε να ζούμε σαν βασιλιάδες αν είμαστε πρόθυμοι να αγοράσουμε τα υλικά της ίδιας της συλλογικής μας υποτέλειας. Όλα αυτά έχουν διαψευσθεί. Αυτό που μας απομένει είναι να υποσχεθούμε ο ένας στον άλλο. Άμεσα. Χωρίς τη διαμεσολάβηση καμιάς οικονομικής και πολιτικής γραφειοκρατίας. Η επανάσταση ξεκινά ρωτώντας: τι είδους υποσχέσεις αλληλοβοήθειας μπορούν να δώσουν μεταξύ τους ελεύθεροι άνδρες και γυναίκες και πώς, με την τήρησή τους, μπορούμε να ξεκινήσουμε να δημιουργούμε έναν άλλον κόσμο; Ο David Graeber (1961-) είναι αμερικανός ανθρωπολόγος και ακτιβιστής αναρχικός. Εργάστηκε ως δόκτορας ανθρωπολογίας στο πανεπιστήμιο του Γέιλ από όπου απολύθηκε το 2007. Είναι ο συγγραφέας των βιβλίων: «Toward an Anthropological Theory of Value: The False Coin of Our Own Dreams» και «Αποσπάσματα μιας Αναρχικής Ανθρωπολογίας» (Eκδόσεις Στάσει Εκπίπτοντες). Μετάφραση: Κωνσταντής Παπαδάκης Σοφία Παπαγιαννάκη Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ Η ΠΤΩΣΗ ΤΗΣ Βαντάνα Σίβα Η παγκοσμιοποίηση επιβλήθηκε στον κόσμο υποσχόμενη ειρήνη και ευημερία. Αντί αυτών αντιμετωπίζουμε πόλεμο και οικονομική κρίση. Όχι μόνο η ευημερία αποδείχτηκε άπιαστο όνειρο, αλλά και το μίνιμουμ της οικονομικής ασφάλειας ανθρώπων και χωρών εξαφανίζεται με γρήγορους ρυθμούς. Θάνατοι από πείνα έχουν αρχίσει να σημειώνονται σε χώρες όπως η Αργεντινή, όπου η πείνα ποτέ πριν δεν είχε παρουσιαστεί, και η λιμοκτονία έκανε ξανά την εμφάνισή της σε χώρες όπως η Ινδία, η οποία είχε απομακρύνει την πιθανότητα ξεσπάσματος λιμού, όπως εκείνου το 1942 ο οποίος σκότωσε 2.000.000 ανθρώπους σε καθεστώς αποικιοκρατικής κυριαρχίας. Η Ινδία κατάφερε να παράσχει «ασφάλεια τροφής» μέσω μιας λαϊκής πολιτικής που διαμορφώθηκε από τις δημοκρατικές διαδικασίες μιας ανεξάρτητης και κυρίαρχης χώρας. Ακόμα και οι εύρωστες οικονομίες χωρών, όπως οι ΗΠΑ, η Ευρώπη και η Ιαπωνία, αντιμετωπίζουν μια πτώση. Η παγκοσμιοποίηση έχει ξεκάθαρα αποτύχει να βελτιώσει το ευ ζην πολιτών και χωρών. Η παγκοσμιοποίηση έχει βοηθήσει μερικές επιχειρήσεις ν' αυξήσουν τα έσοδά τους και να διευρύνουν τις αγορές τους, αλλά πολλές επιχειρήσεις, όπως η AOL/Time Warner και η Enron, των οποίων η ασταθής ανάπτυξη βασίστηκε στην απορρύθμιση που προκλήθηκε από την παγκοσμιοποίηση, είτε πτώχευσαν είτε έχασαν τη σπουδαιότητά τους. Το μονοπάτι της παγκοσμιοποίησης αποδεικνύεται ότι οδηγεί τους πλούσιους στην αστάθεια και τους φτωχούς στην εξαθλίωση και την ένδεια. Η ειρήνη ήταν η άλλη υπόσχεση της παγκοσμιοποίησης αλλά τρομοκρατία και πόλεμος είναι αυτά που βιώνουμε. Η ειρήνη θα ήταν αποτέλεσμα της αυξανόμενης παγκόσμιας ευημερίας που θα έφερνε η παγκοσμιοποίηση. Αυτό που συνέβη στην πραγματικότητα είναι η αύξηση της φτώχειας. Επιπλέον η οικονομική ανασφάλεια και ο αποκλεισμός δημιουργούν τις συνθήκες εκείνες που ευνοούν την αύξηση της τρομοκρατίας και του φονταμενταλισμού. Ο οικονομικός και πολιτικός αποκλεισμός και η διάβρωση της οικονομικής εθνικής κυριαρχίας κάνουν πολλούς νέους να επιλέξουν την τρομοκρατία και τη βία ως τα μέσα για την επίτευξη των στόχων τους. Η διάβρωση των εθνικών οικονομιών και η αύξηση της οικονομικής ανασφάλειας, επίσης, αποτελούν πρόσφορο έδαφος για την άνοδο των ακροδεξιών κομμάτων, τα οποία χρησιμοποιούν την πραγματικότητα της οικονομικής ανασφάλειας για να ρίξουν λάδι στη φωτιά της πολιτισμικής ανασφάλειας. Τα κόμματα αυτά γεμίζουν το κενό που δημιουργήθηκε από την κατάρρευση της εθνικής οικονομίας και της οικονομικής ανεξαρτησίας με την ψευδοεθνικιστική ατζέντα του «πολιτισμικού εθνικισμού». Σε παγκόσμιο επίπεδο η ρητορική της «σύγκρουσης των πολιτισμών» και ο πόλεμος εναντίον του Ισλάμ ασκούν την ίδια λειτουργία με τις αποκλειστικές πολιτικές ατζέντες του πολιτισμικού εθνικισμού και της φονταμενταλιστικής ιδεολογίας στο εθνικό επίπεδο. Η Σύγκλιση των φονταμενταλισμών Δύο τύποι φονταμενταλισμού φαίνεται να συγκλίνουν και δείχνουν να ενισχύονται και να υποστηρίζονται αμοιβαία. Ο πρώτος είναι ο εμπορικός φονταμενταλισμός της ίδιας της παγκοσμιοποίησης. Αυτός ο φονταμενταλισμός επαναπροσδιορίζει τη ζωή ως εμπόρευμα, την κοινωνία ως οικονομία και την αγορά ως το τελικό στάδιο της ανθρώπινης περιπέτειας. Η αγορά έχει γίνει η οργανωτική αρχή για την παροχή του φαγητού, του νερού, της εκπαίδευσης και άλλων βασικών αναγκών, έχει γίνει το μέτρο του ανθρωπισμού μας. Η ανθρώπινή υπόστασή μας δε βασίζεται πλέον στα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, που προστατεύονται από όλα τα συντάγματα και τη διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου του ΟΗΕ. Προϋποθέτει την ικανότητά μας να «αγοράζουμε» τις ανάγκες μας στην παγκόσμια αγορά, στην οποία οι συνθήκες της ζωής –φαγητό, νερό, υγεία, γνώση- έχουν γίνει τα ύστατα εμπορεύματα, που ελέγχονται από μια χούφτα εταιρείες. Στον εμπορικό φονταμενταλισμό της παγκοσμιοποίησης όλα είναι εμπόρευμα, όλα είναι προς πώληση. Τίποτα δεν είναι ιερό, δεν υπάρχουν θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών και θεμελιώδη καθήκοντα των κυβερνήσεων. Ο εμπορικός φονταμενταλισμός της παγκοσμιοποίησης και ο οικονομικός αποκλεισμός που τον συνοδεύει δίνουν ώθηση σε πολιτικές αποκλεισμού. Παράλληλα ενισχύονται και υποστηρίζονται από τις πολιτικές αποκλεισμού, οι οποίες εμφανίζονται με τη μορφή πολιτικών κομμάτων που βασίζονται στο «θρησκευτικό φονταμενταλισμό», την ξενοφοβία, την εθνική καθαρότητα και την προώθηση της πατριαρχίας και της διάκρισης σε κάστες. Η κουλτούρα της εμπορευματοποίησης έχει αυξήσει τη βία εναντίον των γυναικών, είτε με τη μορφή της αύξησης της οικογενειακής βίας, της αύξησης των περιπτώσεων βιασμού, της αύξησης θανάτων των θηλυκών εμβρύων ή της διάδοσης του εμπορίου γυναικών. Η παγκοσμιοποίηση, ως πατριαρχικό «σχέδιο δράσης», έχει ενισχύσει τους πατριαρχικούς αποκλεισμούς. Οι ωμότητες κατά των παριών έχουν επίσης αυξηθεί ως αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης, με τις ανώτερες κάστες ν' απολαμβάνουν ανανεωμένη ισχύ από την ενσωμάτωσή τους στην παγκόσμια αγορά, ενώ παράλληλα θέλουν ν' αρπάξουν τους πόρους των φτωχών και περιθωριοποιημένων, ειδικά των παριών και των αυτόχθονων ανθρώπων, για εμπορική εκμετάλλευση. Οι προοδευτικοί νόμοι που θέσπισαν ως αναπαλλοτρίωτο το δικαίωμα των παριών στη γη έχουν καταργηθεί. Έχει αρχίσει ήδη μια προσπάθεια να καταργηθεί η συνταγματική προστασία των δικαιωμάτων των φυλών στη γη. Οι γυναίκες, οι παρίες, οι αυτόχθονοι πληθυσμοί και οι μειονότητες είναι τα κύρια θύματα των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της παγκοσμιοποίησης. Νέα κινήματα αλληλεγγύης, όπως «Η Καμπάνια του Λαού της Ινδίας ενάντια στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου», συνάπτουν νέες συμμαχίες μεταξύ τους. Ωστόσο, οι αναδυόμενες πολιτικές αποκλεισμού υπερνικούν τα κινήματα των ανθρώπων Η οικονομική ανασφάλεια κάνει τους πολίτες ευάλωτους σε πολιτικές που βασίζονται στον αποκλεισμό. Γι' αυτούς που είναι στην εξουσία ή ψάχνουν ν' αποκτήσουν ισχύ, μια πολιτική αποκλεισμού γίνεται πολιτική ανάγκη. Η πολιτική αποκλεισμού είναι απαραίτητη για να γεμίσει το κενό που δημιουργήθηκε από το τέλος της οικονομικής ανεξαρτησίας και του κράτους πρόνοιας και για να αντικαταστήσει πολιτικές που βασίστηκαν στα οικονομικά δικαιώματα με πολιτικές που βασίζονται στη φυλετική ταυτότητα. Η πολιτική του αποκλεισμού είναι απαραίτητη για να εκτραπεί η προσοχή της κοινής γνώμης μακριά από τον αρνητικό αντίκτυπο της παγκοσμιοποίησης και να «φορτωθούν» στις μειονότητες και τους μετανάστες η έλλειψη θέσεων εργασίας, η δυσκολία βιοπορισμού και η έλλειψη ικανοποίησης βασικών αναγκών, προβλήματα που πηγάζουν από την οικονομική παγκοσμιοποίηση. Ο φονταμενταλισμός και η ξενοφοβία με το να διαιρούν τους ανθρώπους, να αποσπούν και να εκτρέπουν αλλού την προσοχή τους, ξεπροβάλλουν ως θεραπείες για την αντιμετώπιση της παγκοσμιοποίησης, προσφέροντας προστασία και ανοσία στο σχέδιο δράσης της παγκοσμιοποίησης. […] Χρειαζόμαστε μια νέα πολιτική αλληλεγγύης και ειρήνης η οποία να αντιμετωπίζει ταυτοχρόνως τη βία και τον αποκλεισμό της παγκοσμιοποίησης, τη βία της τρομοκρατίας και του φονταμενταλισμού και τη βία του πολέμου. Οι διαφορετικές μορφές βίας και οι διαφορετικές μορφές φονταμενταλισμού έχουν κοινές ρίζες και χρειάζονται κοινό τρόπο αντιμετώπισης. Η παγκοσμιοποίηση δεν ανέχεται την αποκέντρωση, την οικονομική δημοκρατία και την οικονομική διαφοροποίηση. Η τρομοκρατία και ο φονταμενταλισμός δεν ανέχονται την πολιτισμική διαφοροποίηση και η μηχανή του πολέμου δεν ανέχεται το «άλλο» και την ειρηνική επίλυση των συγκρούσεων. Η απάντηση στην παγκοσμιοποίηση είναι η προστασία και η περιφρούρηση των διαφορετικών οικονομιών μας σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο. Η απάντηση στον φονταμενταλισμό είναι να γιορτάζουμε τις πολιτισμικές μας αντιθέσεις. Η απάντηση στον πόλεμο είναι η αναγνώριση ότι ο «άλλος» δεν είναι απειλή αλλά η αναγκαία προϋπόθεση της ύπαρξής μας. Φανταστείτε πόσο διαφορετικός θα ήταν ο κόσμος αν βασιζόταν σε μια φιλοσοφία αλληλεξάρτησης αντί για την τρέχουσα κυρίαρχη φιλοσοφία που βασίζεται στην αντίληψη ότι «για να υπάρξω εγώ, πρέπει να εξοντωθείς εσύ» ή ότι «η ύπαρξή σου αποτελεί απειλή για τη δική μου ύπαρξη». Σ' έναν κόσμο βασισμένο στην αλληλεξάρτηση κι όχι στην κυριαρχία, τον αποκλεισμό, την εξόντωση, η Μονσάντο δε θα προωθούσε μια συμφωνία τύπου TRIPS , που συμπεριφέρεται στους αγρότες, των οποίων τους σπόρους έχει πατεντάρει, ως «κλέφτες». Η Μονσάντο, η Σιντζέντα, η Ράιστεκ και άλλες «βιοπειρατικές» εταιρείες θα αναγνώριζαν ότι η δική τους αναπαραγωγική δραστηριότητα βασίζεται στην αντίστοιχη πρότερη δραστηριότητα των αγροτών. […] Αν ο πρόεδρος Μπους μπορούσε να δει τους πολιτισμούς του Τίγρη, του Εφράτη και της Μεσοποταμίας ως προγόνους και αναγνώριζε τις κοινές ρίζες μιας κοινής εξέλιξης, δε θα έσπευδε να εξοντώσει τις ιστορικές του ρίζες με μη επανδρωμένα όπλα μαζικής καταστροφής. Αν εκείνοι που ελέγχουν τα κεφάλαια μπορούσαν να δουν ότι ο πλούτος τους ενσωματώνει τη δημιουργικότητα της φύσης και την εργασία των ανθρώπων, δε θα θέσπιζαν οικονομικούς κανόνες που καταστρέφουν τη φύση και τους πόρους της ζωής. Ο φονταμενταλισμός της αγοράς και ο φονταμενταλισμός των ιδεολογιών του μίσους και της μισαλλοδοξίας έχουν τις ρίζες τους στο φόβο: το φόβο για την ικανότητα και τη δημιουργικότητα του άλλου, το φόβο για την κυριαρχία του άλλου. Γινόμαστε μάρτυρες των χειρότερων εκδηλώσεων οργανωμένης βίας από την ανθρωπότητα εναντίον του εαυτού της, γιατί γινόμαστε μάρτυρες της εξάλειψης της συμμετοχής, της συμπάθειας και της αλληλεγγύης. Αυτό είναι το μεγαλύτερο τίμημα της παγκοσμιοποίησης. Καταστρέφει την δυνατότητά μας να είμαστε άνθρωποι. Η επανάκτηση του ανθρωπισμού μας είναι η μεγαλύτερη απαίτηση της εποχής μας, για ν' αντισταθούμε και ν' αντιστρέψουμε αυτό το απάνθρωπο σχέδιο. Η συζήτηση για την παγκοσμιοποίηση δεν έχει να κάνει με την αγορά και την οικονομία. Έχει να κάνει με την υπενθύμιση της κοινής μας ανθρώπινης καταγωγής και τον κίνδυνο να ξεχάσουμε τι σημαίνει να είμαστε άνθρωποι. Μετάφραση: Μιχάλης Παπαδόπουλος Η Ιδεολογία του Μπάρακ Ομπάμα Μπιλ Μπλουμ Τους τελευταίους δύο μήνες: • Ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν ρωτήθηκε από δημοσιογράφους σε μια σύνοδο στη Χιλή εάν η Ουάσινγκτον σχεδιάζει να δώσει ένα τέλος στο πεντηκονταετές εμπάργκο της Κούβας. Απάντησε: «Όχι». • Οι αρχές του Ισραήλ επιτέθηκαν σε Παλαιστίνιους που ήταν συγκεντρωμένοι στο πλαίσιο πολιτισμικών εκδηλώσεων στην Ιερουσαλήμ, διαλύοντας μια πορεία παιδιών και σπάζοντας τα μπαλόνια σε μια σχολική γιορτή. Δεν έχει εφαρμοστεί κανένα εμπάργκο στο Ισραήλ και ούτε πρόκειται. Ούτε θα δηλώσει ποτέ ο πρόεδρος Ομπάμα πώς αισθάνεται πραγματικά για την εισβολή σ' ένα παιδικό πάρτι και για το σπάσιμο των μπαλονιών τους. • Ο Λευκός οίκος και το Πεντάγωνο φαίνεται να ανταγωνίζονται ποιος θα ανακοινώσει το μεγαλύτερο αριθμό στρατιωτών που στέλνονται στο Αφγανιστάν. Κρατάει κανείς το λογαριασμό; • Αμερικανικά μη επανδρωμένα αεροπλάνα συνεχίζουν να ρίχνουν βόμβες στα σπίτια των ανθρώπων και σε γαμήλιες γιορτές στο Πακιστάν. Κανείς στην Ουάσινγκτον δεν το παραδέχεται αυτό δημόσια ούτε σχολιάζει τη νομιμότητα ή την ηθικότητα αυτών των ενεργειών. • Η Βολιβία και το Εκουαδόρ έχουν απελάσει τους αμερικανούς διπλωμάτες, επειδή έκριναν ότι συνωμοτούσαν για να υπονομεύσουν τις κυβερνήσεις. Πολλά άλλα παραδείγματα μπορούν να αναφερθούν για να δείξουν πόσο μοιάζουν οι εξωτερικές πολιτικές των κυβερνήσεων Μπους και Ομπάμα, πόσο μικρή ή καθόλου αλλαγή έχει επέλθει· σίγουρα ανάξια αναφοράς. Φυσικά, αυτά τα λόγια μου είναι ακριβώς εκείνα που προβληματίζουν τους οπαδούς του Ομπάμα. Είναι ερωτευμένοι με τον άνθρωπο, αυτόν με το χαμόγελο για διαφήμιση οδοντόκρεμας, τον «έξυπνο» (ό,τι κι αν σημαίνει αυτό), αυτόν που παίζει μπάσκετ και δεν είναι ο Τζορτζ Μπους, με αυτόν του οποίου η γυναίκα αγκάλιασε τη βασίλισσα της Αγγλίας. Η παγκόσμια δημοτικότητα του Ομπάμα ενισχύεται σημαντικά από το γεγονός ότι αγωνίζεται σκληρά να κρύψει την αληθινή του ιδεολογία. Για παράδειγμα, το Μάρτιο σε μια συνέντευξη στους Τάιμς της Ν. Υόρκης ερωτήθηκε: «Μπορείτε να περιγράψετε με μία λέξη τη φιλοσοφία σας; Αν δεν είστε σοσιαλιστής, είστε φιλελεύθερος; Είστε προοδευτικός; Με μία λέξη;» «Όχι δε θα εμπλακώ σ' αυτή τη διαδικασία», απάντησε ο πρόεδρος. Την επόμενη μέρα κάλεσε το δημοσιογράφο των Τάιμς και του είπε: «Δε μπορούσα να πιστέψω ότι εννοούσες την ερώτηση περί σοσιαλισμού!» Στη συνέχεια ο Ομπάμα έδωσε αρκετά παραδείγματα των πολιτικών του στο δημοσιογράφο τα οποία δείχνουν ότι δεν είναι σοσιαλιστής. Δεν ήταν δύσκολο να με πείσει. Η κεντρώα πολιτική του Ομπάμα είναι ξεκάθαρη σε όποιον κάνει τον κόπο να τη μελετήσει. Ωστόσο, μετά το γεγονός των Τάιμς, το οποίο προφανώς τον απασχόλησε, αισθάνθηκε ίσως ότι πρέπει να είναι πιο ξεκάθαρος για τις ιδεολογικές του τάσεις, προκειμένου να αποφύγει στο μέλλον παρόμοιες ανόητες ερωτήσεις περί «σοσιαλισμού». Την επόμενη μέρα, σε μια συνάντηση στο Λευκό Οίκο με μέλη της Συμμαχίας Νέων Δημοκρατικών, μιας ομάδας κεντρώων δημοκρατικών, μελών του Λευκού Οίκου, ο Ομπάμα είπε: «Είμαι Νέος Δημοκρατικός». Οι περισσότεροι συντηρητικοί είναι πιθανό να συνεχίσουν να τον βλέπουν ως επικίνδυνο αριστερό. Θα έπρεπε να είναι χαρούμενοι που είναι πρόεδρος ο Ομπάμα και όχι κάποιος πραγματικά προοδευτικός ή σοσιαλιστής ή αυθεντικός φιλελεύθερος, αλλά η δεξιά είναι άπληστη. Μετάφραση: Δημήτρης Κωνσταντίνου Κλιματική Αλλαγή στον Τρίτο Πόλο Βαντάνα Σίβα Γράφω από το Λάντακ, όπου μελετάμε μαζί με τις τοπικές κοινότητες τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής, τη σταδιακή προσαρμογή και τις στρατηγικές αντιμετώπισης της καταστροφής. Συχνή αναφορά γίνεται για το λιώσιμο των πάγων στην Αρκτική και την Ανταρκτική εξαιτίας της αύξησης της θερμοκρασίας σε όλη τη γη και της κλιματικής αλλαγής. Παρόλα αυτά, δε γίνεται κανένας λόγος για το λιώσιμο των παγετώνων στα Ιμαλάϊα, ακόμη κι αν επηρεάζονται περισσότεροι άνθρωποι. Σήμερα το 10% της συνολικής μάζας της γης καλύπτεται με χιόνι, με το 84,16% αυτού να βρίσκεται στην Ανταρκτική, το 13,9%, στη Γροιλανδία, το 0,77% στα Ιμαλάϊα, το 0,51% στη Βόρεια Αμερική, το 0,37% στην Αφρική, το 0,15% στη Νότια Αμερική και το 0,06% στην Ευρώπη. Εκτός της πολικής περιοχής, τα Ιμαλάϊα έχουν τη μεγαλύτερη συγκέντρωση παγετώνων. Το 9,04% των Ιμαλαΐων καλύπτεται από παγετώνες και το 30-40% της υπόλοιπης περιοχής καλύπτεται από χιόνι. Οι παγετώνες των Ιμαλαΐων είναι ο Τρίτος Πόλος. Τροφοδοτούν τους γιγάντιους ποταμούς της Ασίας και δίνουν ζωή στη μισή ανθρωπότητα. Στο Λάντακ, το βορειότερο τμήμα της Ινδίας, όλη η ζωή εξαρτάται απ' το χιόνι. Το Λάντακ είναι μια έρημος σε μεγάλο υψόμετρο με μόνο 50mm βροχόπτωσης. Το νερό στο Λάντακ προέρχεται από το λιώσιμο των πάγων, από το χιόνι που πέφτει στην περιοχή και παρέχει την απαραίτητη υγρασία για την καλλιέργεια και τα βοσκοτόπια, καθώς και από το χιόνι των παγετώνων που λιώνει αργά και τροφοδοτεί τα μικρά ποτάμια εξασφαλίζοντας τη βιωσιμότητα των μικρών καταυλισμών. Για αιώνες το χιόνι έχει στηρίξει την ανθρώπινη επιβίωση στο Λάντακ. Η κλιματική αλλαγή αλλάζει το δεδομένο αυτό. Η χιονόπτωση είναι μικρότερη, με αποτέλεσμα να υπάρχει λιγότερη υγρασία για την καλλιέργεια των σιτηρών. Στο ένα χωριό μετά το άλλο παρακολουθούμε το τέλος της γεωργίας, αφού το λιώσιμο των πάγων ήταν η μόνη πηγή υγρασίας για τα χωράφια. Μειωμένη χιονόπτωση σημαίνει, επίσης, λιγότερο χιόνι στους παγετώνες και μικρότερη ροή των ποταμών. Η πιο σύντομη αυτή περίοδος χιονόπτωσης αποτρέπει τη μετατροπή του χιονιού σε σκληρούς παγωμένους κρυστάλλους. Επομένως, το μεγαλύτερο μέρος του παγετώνα τείνει να λιώσει όταν έρχεται το καλοκαίρι. Η κλιματική αλλαγή προκαλεί βροχές παρά χιόνια, οι οποίες πέφτουν ακόμη και σε μεγαλύτερα υψόμετρα. Το γεγονός αυτό, επίσης, επιταχύνει το λιώσιμο των παγετώνων. Στο μεταξύ, η ισχυρή βροχόπτωση, πρωτοφανής για την έρημο σε μεγάλο υψόμετρο, έχει γίνει συχνότερη προκαλώντας αστραπιαίες πλημμύρες που προκαλούν καταστροφές σε σπίτια και χωράφια, δέντρα και ζώα. Πρόσφυγες, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, έχουν ήδη δημιουργηθεί σε χωριά των Ιμαλαΐων όπως το Ρόνγκτζουκ. Όπως είπε μια απ' τις γυναίκες πρόσφυγες: «όταν βλέπουμε τα μαύρα σύννεφα, φοβόμαστε». Η εμφάνιση των μαύρων σύννεφων και η εξαφάνιση του χιονιού από την παγωμένη έρημο μαρτυρούν πόσο επηρεάζεται η ζωή των κοινοτήτων στο Λάντακ από την κλιματική αλλαγή. Δεν είναι αυτές που προκάλεσαν τη μόλυνση, αντίθετα είναι τα θύματα της. Αυτό είναι το αληθινό και σκληρό πρόσωπο της κλιματικής αδικίας: αυτοί που μολύνουν συνεχίζουν το έργο τους, αποκομμένοι από τις συνέπειες των ενεργειών τους. Κάποιοι άλλοι, χιλιάδες μίλια μακριά, υφίστανται τις σφοδρές συνέπειες της μόλυνσης από τα αέρια που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Στην Ινδία 5.243 παγετώνες καλύπτουν μια επιφάνεια 37.579 km2 και περιέχουν 142.88 km2 πάγο. Ο παγετώνας Γκανγκότρι, η πηγή νερού για την Γκάνγκα, υποχωρεί κατά 20-23 μέτρα κάθε χρόνο, ο παγετώνας Μίλαμ υποχωρεί κατά 30 μέτρα το χρόνο, ενώ ο παγετώνας Ντόκρανι υποχωρεί κατά 15-20 μέτρα το χρόνο. Ο βαθμός υποχώρησης του παγετώνα Γκανγκότρι έχει τριπλασιαστεί τα τελευταία τρία χρόνια. Μερικές από τις πιο καταστροφικές συνέπειες από το λιώσιμο των παγετώνων παρουσιάζονται όταν λίμνες καλυμμένες με πάγο πλημμυρίζουν και τα φαινόμενα GLOFs (Glacial Lake Outburst Floods) λαμβάνουν χώρα. Έτσι, η κλιματική αλλαγή οδηγεί πρωτίστως στον πολλαπλασιασμό των περιστατικών πλημμύρας, όμως, με τον καιρό, καθώς το χιόνι θα μειώνεται, θα έχουμε ξηρασία τις περιόδους του καλοκαιριού. Στην Γκάνγκα η απώλεια του νερού από το λιώσιμο των παγετώνων θα μειώσει τις ροές νερών κατά τους μήνες Ιούλιο-Σεπτέμβριο κατά 2/3, προκαλώντας ελλείψεις νερού για 500 εκατομμύρια ανθρώπους και για το 37% της αρδευόμενης γης στην Ινδία. Το λιώσιμο των παγετώνων στα Ιμαλάϊα είναι η μεγαλύτερη πηγή φρέσκου νερού για τη βόρεια Ινδία και παρέχει περισσότερο από το μισό νερό της Γκάνγκα. Το νερό από το λιώσιμο των παγετώνων τροφοδοτεί επίσης τους ποταμούς Ίντους, Βραχμαπούτρα, Μεκόνγκ, Ιραγουάντι, Γέλοου και Γιάντζε. Σύμφωνα με το Διακυβερνητικό Πίνακα της Κλιματικής Αλλαγής (IPCC): «οι παγετώνες στα Ιμαλάϊα υποχωρούν γρηγορότερα από οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου και, αν ο ρυθμός αυτός συνεχιστεί, η πιθανότητα να εξαφανιστούν μέχρι το έτος 2035 και ίσως συντομότερα είναι πολύ μεγάλη, εφόσον διατηρηθεί ο ρυθμός αύξησης της θερμοκρασίας της γης». Σύμφωνα με αναφορά του IPCC, η περιοχή των παγετώνων στα Ιμαλάϊα θα μειωθεί από τα 193.051 τετραγωνικά μίλια στα 38.000 τετραγωνικά μίλια το 2035. Διακυβεύονται οι ζωές δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Γι' αυτό το λόγο έχουμε ξεκινήσει μια συμμετοχική διαδικασία στην οποία συμμετέχουν οι κοινότητες των Ιμαλαΐων, συζητώντας για την κλιματική αλλαγή, για θέματα κλιματικής δικαιοσύνης, προσαρμογής και αντιμετώπισης της καταστροφής. Όσον αφορά τον αριθμό των ανθρώπων που επηρεάζονται, η κλιματική αλλαγή στον Τρίτο Πόλο είναι πολύ κοντά. Καμία πολιτική ή συμφωνία για την κλιματική αλλαγή δεν θα είναι ολοκληρωμένη αν δε συμμετέχουν σ' αυτήν οι κοινότητες των Ιμαλαΐων. Η Κυβέρνηση της Ινδίας έχει θέσει σε εφαρμογή Σχέδιο Εθνικής Κλιματικής Δράσης με οχτώ αποστολές. Μια απ' αυτές έχει να κάνει με τη διατήρηση του οικοσυστήματος των Ιμαλαΐων. Παρόλα αυτά οι κοινότητες των Ιμαλαΐων απουσιάζουν από την αποστολή. Σύμφωνα με το Σχέδιο Δράσης: «Μια αποστολή, για να διατηρήσει το οικοσύστημα των Ιμαλαΐων, θα πρέπει να αναπτύξει επιχειρησιακά μέτρα για τη διατήρηση και προστασία του παγετώνα στα Ιμαλάϊα και του ορεινού οικοσυστήματος. Επειδή τα Ιμαλάϊα είναι πηγή πολύτιμων και πανάρχαιων ποταμών, θα πρέπει η Αποστολή, μεταξύ άλλων, να επιδιώξει να κατανοήσει αν και σε ποιο βαθμό υποχωρούν οι παγετώνες των Ιμαλαΐων και πώς το πρόβλημα θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί. Αυτό απαιτεί τη συλλογική προσπάθεια ειδικών επιστημόνων που μελετούν το κλίμα, τους παγετώνες, αλλά και άλλων ειδικοτήτων». Οι άνθρωποι καλούνται να προστατέψουν μόνο τα δάση: «η κοινοτική διαχείριση αυτών των οικοσυστημάτων θα προωθηθεί με την παροχή κινήτρων προς τις κοινότητες και τις συνελεύσεις τους για την προστασία και τη βελτίωση των δασικών εκτάσεων». Η κλιματική αλλαγή, όμως, δε σχετίζεται μόνο με τα δάση. Έχει να κάνει με τις ξαφνικές πλημμύρες και την έλλειψη νερού, έχει να κάνει με το σχεδιασμό ενός μέλλοντος που δε θα μοιάζει με το παρόν. Γι' αυτό οι άνθρωποι χρειάζεται να συνεργάζονται στον έλεγχο και το σχεδιασμό. Κανένας κυβερνητικός μηχανισμός, όσο εξειδικευμένος κι αν είναι, δεν μπορεί να γνωρίζει κάθε βουνό, κάθε παγετώνα, κάθε ποτάμι και περιοχή. Οι άνθρωποι είναι ειδικοί στα τοπικά οικοσυστήματα και στις αλλαγές που αυτά υφίστανται εξαιτίας της μεταβολής του κλίματος. Είναι αυτή η εξειδίκευση που χρειάζεται να ενεργοποιηθεί, ώστε να αναπτυχθούν σταδιακά στρατηγικές προσαρμογής στα νέα δεδομένα. Μετάφραση: Χρυσάνθη Καραβιτάκη |
Χρησιμοποιείτε Yahoo!
Βαρεθήκατε τα ενοχλητικά μηνύ ματα (spam); Το Yahoo! Mail διαθέτει την καλύτερη δυνατή προστασία κατά των ενοχλητικών μηνυμάτων
http://login.yahoo.com/config/mail?.intl=gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου